مهندس دواپس کیست و چه وظایفی دارد؟

DevOps رویکردی برای نزدیک‌کردن تیم‌های توسعه (Dev) و عملیات (Ops) است تا نرم‌افزار با سرعت بیشتر، کیفیت بالاتر و هزینه کمتر تحویل شود. یک مهندس دواپس (DevOps Engineer) مسئول طراحی و اجرای فرایندهای خودکارسازی (Automation)، استقرار مداوم (CI/CD)، مشاهده‌پذیری (Observability) و همکاری بین تیمی است تا چرخه‌ی تحویل نرم‌افزار قابل‌اعتماد، تکرارپذیر و مقیاس‌پذیر شود.

دواپس چیست؟

دواپس ترکیبی از دو واژه‌ی Development (توسعه) و Operations (عملیات) است و به رویکردی گفته می‌شود که هدف آن ایجاد همکاری نزدیک‌تر میان تیم‌های توسعه نرم‌افزار و تیم‌های عملیات فناوری اطلاعات است. این همکاری باعث می‌شود محصول سریع‌تر توسعه یابد، انتشار و استقرار ساده‌تر انجام شود و در نهایت کیفیت خدمات به کاربران بالاتر رود.

به بیان ساده، دواپس فقط یک ابزار یا فناوری نیست؛ بلکه ترکیبی از فرهنگ، فرایند و ابزارهاست که دو ارزش کلیدی را دنبال می‌کند:

• توسعه سریع‌تر (Faster Development)
• نگهداری ساده‌تر (Simplified Maintenance)

مزیت مهم دواپس این است که به کسب‌وکارها کمک می‌کند با تغییرات بازار هماهنگ‌تر شوند، قابلیت تحویل مستمر (Continuous Delivery) داشته باشند و خطاها سریع‌تر شناسایی و رفع شوند.

در نتیجه، یک مهندس دواپس باید هم مهارت‌های فنی (کار با ابزارها و اتوماسیون) داشته باشد و هم روحیه‌ی تعاملی برای درک فرهنگ همکاری میان تیم‌ها.

چرا DevOps امروز مهم‌تر از همیشه است؟

• افزایش بسامد انتشار و نیاز به زمان‌بازار کوتاه‌تر
• پیچیدگی معماری‌های Cloud-Native، Kubernetes و Serverless
• ضرورت امنیت سرتاسری (DevSecOps) و رعایت انطباق (Compliance)
• استفاده از هوش مصنوعی در پایپ‌لاین‌ها برای کشف خطا، پیش‌بینی رخداد و خودکارسازی

مهندس دواپس (DevOps) کیست؟

دواپس فرایندهای سازمان را بهینه‌سازی می‌کند و از طریق خودکارسازی امور، بهره‌وری را افزایش می‌دهد. در حقیقت دواپس یک دید یا بصیرت جدید ارائه می‌کند که با کمک آن سازمان‌ها می‌توانند منعطف‌تر باشند و با سرعت بیشتری در جهت رفع نیازهای مشتریان حرکت کنند. برای تبدیل شدن به یک مهندس دواپس، فعالان دنیای IT باید مهارت‌های متفاوتی را در کنار مهارت‌های فعلی خود کسب کنند. اکثر متخصصان این حوزه، ابزارها و روش‌های دواپس را با تجربیات خود در زمینه IT ترکیب می‌کنند.

برای به دست آوردن یک دیدگاه جامع در دواپس، باید از دانش خود در زمینه IT استفاده کنید و به فکر کسب مهارت‌های جدید مانند مهارت‌های نرم، تحلیل و … باشید. این مهارت‌ها همان‌طور که اشاره کردیم، هم به امور فنی و ابزارها باز می‌گردد و هم روحیات فردی را در بر می‌گیرد.

برای مهندسی DevOps رشته دانشگاهی یا مدرک تحصیلی خاصی وجود ندارد. افرادی که در حوزه فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنند، می‌توانند با ارتقا دانش خود و کسب بعضی مهارت‌ها، به دنیای دواپس بپیوندند.

مهندس دواپس، لزوما برنامه‌نویس یا کدنویس نیست اما با این حوزه‌ها آشنایی دارد و داشتن مهارت‌های نرم‌افزاری، می‌تواند مسیر شغلی او را هموارتر کند. متخصصان دواپس با مهندس‌های نرم‌افزار و برنامه‌نویسان و اپراتورهای سیستم در تعامل هستند و لازم است با ادبیات این حوزه‌ها آشنایی داشته باشند.

حقوق مهندس دواپس چقدر است؟

طبق بررسی‌های ما، حقوق یک مهندس دواپس در ایران، اروپا و آمریکا به شرح زیر است:

مهندس دواپس باید چه مهارت‌هایی داشته باشد؟

موارد زیر را می‌توان به‌عنوان مهارت‌های مورد نیاز یک مهندس DevOps مطرح کرد:

• توانایی تحلیل و ارزیابی سیستم‌ها و فراهم کردن بستری برای خودکارسازی فرایندها
• آشنایی با نرم‌افزار و برنامه‌نویسی زبان‌های اسکریپتی
• تسلط به مفاهیم یکپارچه‌سازی مداوم و تحویل مداوم (CI/CD)
• تسلط بر ابزارهای دواپس مانند Maven، Jenkins، Git و …
• آشنایی با نحوه استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت پیکربندی
• توانایی شناسایی موارد و ایرادات در سیستم و ارائه راهکار برای رفع آن‌ها

وظایف کاری یک مهندس دواپس چیست؟

مهندس دواپس نقشی حیاتی در پر کردن شکاف میان تیم‌های توسعه و عملیات دارد. او علاوه‌بر مهارت‌های فنی، وظیفه ترویج فرهنگ همکاری، مسئولیت‌پذیری مشترک و بهبود مستمر را نیز بر عهده دارد. مهم‌ترین مسئولیت‌های او شامل موارد زیر است:

• طراحی و نگهداری CI/CD: اجرای تست‌ها، Build، Release و استقرارهایی مانند Blue-Green یا Canary برای افزایش سرعت و پایداری فرایند تحویل.
• زیرساخت به‌عنوان کد (IaC): مدیریت محیط‌ها و زیرساخت‌ها با ابزارهایی مانند Terraform و Ansible برای خودکارسازی و کاهش خطاهای انسانی.
• کانتینرسازی و ارکستریشن: استفاده از Docker و Kubernetes برای ایجاد محیط‌های مقیاس‌پذیر، قابل اعتماد و منعطف.
• مانیتورینگ و پاسخ به رخدادها: پایش مداوم Metrics، Logs و Traces و مدیریت موثر Incidentها برای تضمین پایداری سرویس‌ها.
• DevSecOps و امنیت: شناسایی آسیب‌پذیری‌ها، مدیریت SBOM، پیاده‌سازی Policy as Code و حفاظت از Secrets برای امنیت چرخه توسعه.
• همکاری میان‌تیمی: کار نزدیک با تیم‌های توسعه، QA، SRE و پلتفرم به‌منظور تحویل سریع‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر نرم‌افزار.
• ترویج فرهنگ DevOps: ایجاد فضایی برای اعتماد، شفافیت و همکاری بهتر میان تیم‌ها.

چگونه مهندس دواپس شویم؟

مهندس دواپس در مرحله اول، از دانش و تجربه توسعه‌دهندگان و مدیران تولید استفاده می‌کند. او پس از مشخص شدن اهداف، چشم‌اندازها و قالب نرم‌افزاری، تلاش می‌کند روشی بیابد که با استفاده از آن، اهداف در قالب سیستمی یکپارچه محقق شوند.

در گام بعد، تولید و توسعه نرم‌افزار آغاز می‌شود و مهندس DevOps باید قطعات و بخش‌های مختلف کدها را که توسعه‌دهندگان نوشته‌اند دریافت کند، در کنار هم قرار دهد و هماهنگ کند تا در نهایت به یک سیستم یکپارچه تبدیل شوند.

در مرحله سوم لازم است کدهای نوشته‌شده، مورد آزمایش قرار بگیرند. در مرحله تست، قطعه کدها برای ادغام با سورس کد اصلی آماده می‌شوند. در این مرحله ابزارها به کمک دواپس می‌آیند. مهندس دواپس با استفاده از ابزارهایی مثل Jenkins آزمایش‌ها را به‌صورت خودکار انجام می‌دهد. ابزارهای دواپس یکپارچه‌سازی مداوم یا CI را ساده‌تر می‌کنند.

مرحله بعد، به استقرار بخش‌های جدید در کد اصلی می‌پردازد. در این مرحله باید تصمیم‌گیری شود که کدها با چه ترتیبی به کد اصلی اضافه شوند و امکانات جدید چه زمانی و با چه ترتیبی در اختیار کاربر نهایی قرار گیرد. مرحله استقرار نیز با استفاده از ابزارهای دواپس و به‌صورت خودکار انجام می‌شود.

مرحله پنجم، نگهداری است. در این مرحله مهندسان دواپس سرویس را تحت نظر می‌گیرند، راهکارهایی را برای شناسایی خطاها و اشکالات سیستم می‌یابند و در راستای رفع خطاها می‌کوشند.

ابزارهای مورد استفاده توسط مهندسان DevOps

پیشنهاد مطالعه: مقایسه دواپس، IaC و GitOps؛ بررسی سه مفهوم مهم در توسعه نرم‌افزار

ترندهای مهم DevOps در ۲۰۲۵

با پیشرفت سریع فناوری و افزایش پیچیدگی سیستم‌ها، مهندسین DevOps باید با آخرین ترندها و بهترین روش‌ها همگام باشند. ترندهای سال ۲۰۲۵ بر خودکارسازی هوشمند، امنیت از ابتدا، مدیریت مقیاس‌پذیر و تجربه توسعه‌دهنده بهتر تمرکز دارند.

• AIOps و هوش مصنوعی در پایپ‌لاین: تحلیل خودکار لاگ و متریک‌ها، پیش‌بینی رخدادها و خودترمیمی سیستم‌ها.
• DevSecOps پیش‌فرض: توجه به امنیت در همان ابتدای چرخه توسعه (SDLC)، استفاده از SBOM و امضای آرتیفکت‌ها.
• GitOps در مقیاس: Git به‌عنوان منبع حقیقت برای مدیریت دیپلوی و پیکربندی سیستم‌ها.
• Platform Engineering: ساخت پلتفرم داخلی (IDP) برای تجربه‌ی خودخدمت‌رسان توسعه‌دهنده و افزایش بهره‌وری تیم‌ها.
• Cloud-Native & Serverless: ترکیب Kubernetes، Functions و سرویس‌های مدیریت‌شده برای دستیابی به مقیاس‌پذیری و انعطاف‌پذیری بیشتر.

DevOps، SRE و Platform Engineering چه فرقی دارند؟

• DevOps: فرهنگ و مجموعه‌ای از روش‌ها برای کوتاه‌کردن چرخه تحویل و افزایش کیفیت.
• SRE: اجرای عملی اهداف قابلیت اتکا (SLO/SLI)، مدیریت رخداد و مهندسی پایداری.
• Platform Engineering: ساخت و نگهداری پلتفرم داخلی برای خودکارسازی و ساده‌سازی تحویل (IDP).

ساده بگوییم: DevOps «چرا و چه»، SRE «چقدر پایدار»، و Platform «چطور سریع و امن» را پوشش می‌دهند.

مسیر رشد شغلی دواپس کار

اگر بخواهیم مسیر شغلی مهندس دواپس را ترسیم کنیم، تقریبا مشابه سایر فعالیت‌های شغلی است. به این معنی که در ابتدا باید مفاهیم، اصول و آموزه‌های پایه را یاد بگیرید و سپس به‌عنوان کارآموز مشغول شوید. بعد از اتمام دوره کارآموزی، فعالیت شما به‌عنوان یک مهندس دواپس تازه‌کار شروع می‌شود و اینجا تازه شروع مسیر شماست.

دواپس مفهومی تازه و هنوز هم در حال رشد و گسترش است؛ بنابراین هرچقدر هم که در این زمینه ماهر باشید و اصول و فرهنگ را با جان و دل بلد باشید، باز هم راه برای یادگیری باز است و هر روز می‌توانید با نکات جدیدی روبرو شوید. پس توصیه ما این است که سعی کنید از منابع روز دنیا در راستای رشد و توسعه خود استفاده کنید.

• Junior → Mid → Senior → Staff/Principal با مسیرهای موازی به سمت SRE یا Platform
• تمایز با خروجی‌های قابل‌سنجش: MTTR کمتر، Lead Time و Change Failure Rate بهتر، انتشارهای بیشتر با ریسک کنترل‌شده
• رشد فرصت‌ها در صنایع SaaS، فین‌تک، تجارت الکترونیک، سلامت و سازمان‌های داده‌محور

نمونه جریان کاری DevOps: از کد تا تولید

یک مهندس DevOps جریان کاری استاندارد برای انتشار نرم‌افزار را مدیریت می‌کند. این فرایند معمولا شامل مراحل زیر است:

۱. Commit/PR در Git: اجرای CI شامل Build، تست‌ها، Lint و اسکن امنیتی.

۲. ساخت آرتیفکت و SBOM: امضای دیجیتال و ارسال به Registry.

۳. به‌روزرسانی مانیفست‌ها: استفاده از Helm/Kustomize و هماهنگی با Argo CD (GitOps) برای اعمال تغییرات روی کلاستر Kubernetes.

۴. استقرار Canary یا Blue-Green: بررسی سلامت خودکار و تضمین پایداری سرویس‌ها.

۵. Observability: پایش Metrics، Logs و Traces و نمایش KPI در داشبورد.

۶. مدیریت رخدادها: Incident Response، رول‌بک یا فیکس سریع و انجام Postmortem برای بهبود مستمر.

تفاوت مهندس DevOps با مدیر سیستم (SysAdmin)

مهندس DevOps و مدیر سیستم یا SysAdmin هر دو در حوزه IT فعالیت می‌کنند، اما نقش و تمرکز آن‌ها متفاوت است:

جمع‌بندی

دواپس تنها یک فناوری نیست؛ بلکه یک فرهنگ و رویکرد همکاری میان تیم‌های توسعه و عملیات است که بر توسعه و یکپارچه‌سازی مداوم، خودکارسازی فرایندها و تحویل سریع‌تر امکانات به کاربران نهایی تاکید دارد. با کسب تجربه و تسلط بر ابزارها و فرایندهای مرتبط، متخصصان IT می‌توانند به مهندسی دواپس وارد شوند و نقش کلیدی خود را در سازمان‌های امروزی ایفا کنند.

منابع

atlassian.com | spacelift.io | datacamp.com