اولین بانک جهان در سال ۱۴۷۲ میلادی یعنی بیش از ۵۰۰ سال پیش تاسیس شد. تا همین ده الی بیست سال گذشته خدمات مالی که مردم جهان دریافت می‌کردند، در حد سپرده‌گذاری دارایی‌ها، انتقال پول به حساب‌های دیگر و نهایتا دریافت وام بود. از طرفی از روزهایی که انجام همین کارهای بانکی ساده مانند انتقال وجه ساعت‌ها و گاهی حتی روزها طول می‌کشید، زمان زیادی نمی‌گذرد. اما تکنولوژی و اینترنت، بانکداری سنتی را به طور کامل متحول کرده است. امروزه اکثر قریب به اتفاق خدمات بانکی که دریافت می‌کنیم از طریق موبایل‌بانک‌ها و اینترنت‌بانک‌هاست. دیگر لازم نیست برای هر کار ساده‌ای ساعت‌ها زمان و انرژی صرف کنیم.
علاوه بر این با وجود تکنولوژی، حوزه‌های جدید مالی و همچنین ابزارها و روش‌های کارامد جدید به وجود آمدند یا یکپارچه شدند. «بانکداری باز» یا همان Open Banking هم از همین روش‌هاست و یکی از ابزارهای اصلی ارائه‌دهندگان خدمات مالی است. در این مقاله از بلاگ آسا قصد داریم این مفهوم مدرن را توضیح دهیم و آن را از جنبه‌های مختلف بررسی کنیم. با ما همراه باشید.
بانکداری باز چیست؟
به زبان ساده، Open Banking روش جدیدی برای انجام امور بانکی است که به مشتریان این امکان را می‌دهد، تا داده‌های بانکی خود را به طور ایمن با سایر ارائه‌دهندگان خدمات مالی به اشتراک بگذارند. اپلیکیشن‌های مالی و بودجه‌بندی شخصی، پلتفرم‌های مقایسه وام (Loan Comparison Platforms) و خدمات مدیریت دارایی و سرمایه‌گذاری، از جمله ارائه‌دهنده‌های خدمات مالی هستند که از این روش جدید استفاده می‌کنند.
ارائه‌دهندگان خدمات مالی می‌توانند با استفاده از رابط‌های برنامه‌نویسی یا همان APIها به داده‌های مشتریان دسترسی داشته باشند و خدمات خود را ارائه دهند. داده‌هایی که در Open Banking به اشتراک گذاشته می‌شوند شامل اطلاعات حساب (شماره حساب، موجودی، سابقه تراکنش‌ها و نوع حساب)، داده‌های مربوط به تراکنش‌های مشتریان، اطلاعات اعتباری و داده‌های هویتی است. البته موسسات مالی نمی‌توانند اطلاعات مشتریان را بدون رضایت آنها به اشتراک بگذارند.
در واقع داده‌های نوع مدرن بانکداری، به کسب و کارها کمک می‌کند تا نیازهای مشتریان خود را درک کنند و به آنها اجازه می‌دهد تا محصولات و خدمات خود را سفارشی کنند. در همین حال به مصرف‌کنندگان کنترل بیشتری بر داده‌های مالی‌شان می‌دهد و دسترسی به ابزارهای مدیریت پول دیجیتال کارآمدتر و شخصی‌شده‌تر را فراهم می‌کند.
تاریخچه بانکداری مدرن
Open Banking یک حرکت است که با هدف ایجاد شفافیت، افزایش رقابت و ارتقاء تجربه مشتری در صنعت بانکداری و خدمات مالی شکل گرفته است. در زیر، مراحل کلیدی در تاریخچه آن را بررسی می‌کنیم:
۱- پیدایش واژه بانکداری باز
اولین بار مفهوم Open Banking در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی ظاهر شد. این اصطلاح به تعریف یک مدل بانکداری که امکان به اشتراک گذاری داده‌های مشتریان بین بانک‌ها و شرکت‌های فناوری اطلاعات را فراهم می‌کند، اشاره داشت.
۲- تحولات قانونی و تنظیمات
در بسیاری از کشورها، تحولات قانونی و تنظیمات تحت عنوان Open Banking شکل گرفت. برخی از این تغییرات شامل الزام بانک‌ها برای ارائه APIهای استاندارد برای دسترسی به داده‌های مشتریان، اجازه دادن به مشتریان برای به اشتراک گذاری داده‌های خود با سرویس‌های مالی دیگر و ارائه خدمات بانکداری از طریق پلتفرم‌های شخص ثالث می‌شود.
۳- پیشرفت فناوری
پیشرفت‌های فناوری، به ویژه در زمینه APIها و فناوری‌های امنیتی، امکان اجرای بانکداری تکنولوژی‌محور را تسهیل کرده است. استانداردهای API مشخصی، مانند OAuth و OpenID Connect، برای ارتباطات امن بین بانک‌ها و سرویس‌های مالی ارائه شدند.
۴- پذیرش و رشد
Open Banking به تدریج در بسیاری از کشورها پذیرفته شد و بانک‌ها و شرکت‌های فناوری اطلاعات به دنبال ارائه خدمات مبتنی بر این مدل هستند. این حرکت باعث افزایش رقابت، کاهش هزینه‌ها و بهبود تجربه مشتری در صنعت بانکداری می‌شود.
۵- توسعه بیشتر و چالش‌ها
Open Banking همچنان در حال توسعه است و با چالش‌هایی مانند مسائل حریم خصوصی، امنیت داده‌ها، و استقرار استانداردهای بین المللی مواجه است. با این حال، انتظار می‌رود که این حرکت بهبودهای چشمگیری در صنعت بانکداری و خدمات مالی به ارمغان بیاورد.
هدف از بانکداری باز (Open Banking) چیست؟
این نوع از بانکداری نیروی محرکه نوآوری در صنعت بانکداری است و می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای شرکت‌ها ایجاد کند تا وارد بازارهای مالی شوند و محصولات بدیع و نوآورانه‌ای را ارائه دهند که به نفع مصرف‌کنندگان باشد. به طور کلی هدف از بانکداری باز این است که ارائه‌دهندگان خدمات مالی با استفاده از APIها به داده‌های مالی و بانکی مشتریان دسترسی داشته باشند و از این طریق خدمات مالی ارائه شده به مشتریان بهبود پیدا کند. همچنین امن بودن دسترسی به داده‌های مشتریان توسط شرکت‌های شخص ثالث، از جمله اهدافی است که این این نوع بانکداری دنبال می‌کند.
هدف بانکداری مدرن و مبتنی بر تکنولوژی ایجاد صنعت خدمات مالی بازتر، شفاف‌تر و مشتری‌محورتر است و به مشتریان این امکان را می‌دهد که با استفاده از APIها داده‌های مالی خود را به صورت امن با ارائه‌دهندگان خدمات مالی شخص ثالث به اشتراک بگذارند و به طیف وسیع‌تری از محصولات و خدمات مالی دسترسی داشته باشند و به صورت کارآمدتر و موثرتری امور مالی خود را مدیریت کنند. به طور کلی می‌توانیم مهم‌ترین اهداف اصلی بانکداری مدرن را در چهار مورد خلاصه کنیم:
ایجاد بازار رقابتی
با اجازه دادن به ارائه‌دهندگان شخص ثالث برای دسترسی به داده‌های مشتریان و ارائه محصولات و خدمات مالی جدید، بانکداری باز باعث رقابت بین موسسات مالی می‌شود. این شرایط رقابتی می‌تواند منجر به ایجاد محصولات و خدمات مالی نوآورانه بیشتر و قیمت‌گذاری بهتر برای مشتریان شود.
ایجاد نوآوری
Open Banking فرصت‌های جدیدی را برای نوآوری و همکاری بین بانک‌ها و ارائه‌دهندگان شخص ثالث ایجاد می‌کند که منجر به توسعه محصولات و خدمات جدیدی می‌شود که نیازهای مشتریان را بهتر برآورده می‌کنند.
بهبود تجربه مشتری
بانکداری باز به مشتریان این امکان را می‌دهد تا کنترل داده‌ها و تراکنش‌های مالی خود را در دست بگیرند و به آنها امکان می‌دهد امور مالی خود را آسان‌تر و کارآمدتر مدیریت کنند.
افزایش امنیت و حفاظت از داده‌ها
بانکداری باز تابع قوانین سختگیرانه حفاظت از داده‌ها و حفظ حریم خصوصی است و تضمین می‌کند که داده‌های مالی مشتریان ایمن نگه داشته می‌شوند.
کاربردهای بانکداری باز
ناگفته پیداست که این نوع از بانکداری می‌تواند کاربردهای زیادی مخصوصا در دنیای تکنولوژی داشته باشد. در زیر، برخی از کاربردهای بانکداری باز را بررسی می‌کنیم:
انتقال وجه بین المللی
فرآیند انتقال وجوه بین المللی با وجود این نوع از بانکداری سریعتر، ارزان‌تر و شفاف‌تر انجام می‌شود. با استفاده از فناوری بلاک‌چین، تراکنش‌های بین‌المللی می‌توانند به سرعت و با هزینه کمتری انجام شوند. در ادامه در مورد ارتباط بین بانکداری مدرن و رمزارزها بیشتر صحبت خواهیم کرد.
اعتبارات نامه‌ای
این نوع از بانکداری می‌تواند اعتبارات نامه‌ای را ساده‌تر و قابل اعتماد‌تر کند؛ زیرا فرآیند صدور، ارسال و پرداخت اعتبارات نامه‌ای را بهبود می‌بخشد.
تسهیلات اعتباری
بانکداری جدید می‌تواند برای دسترسی به تسهیلات اعتباری، فرآیند درخواست و تایید را سریعتر و شفاف‌تر کند.
مدیریت هویت و امنیت
ابن فناوری می‌تواند بهبودهای قابل توجهی در مدیریت هویت و امنیت فرآیندهای بانکداری ایجاد کند؛ از جمله کاهش تقلب و سرقت هویت.
پرداخت‌های دیجیتال
بانکداری باز می‌تواند فرآیند پرداخت‌های دیجیتال را ساده‌تر، امن‌تر و ارزان‌تر کند، از جمله امکان انجام پرداخت‌های بین‌المللی.
با توجه به رشد تکنولوژی و افزایش نیازهای مشتریان برای فرآیندهای بانکی سریعتر، امن‌تر و شفاف‌تر، Open Banking می‌تواند نقش مهمی در آینده بانکداری ایفا کند.
اثرات بانکداری مدرن بر مشتریان
Open Banking این پتانسیل را دارد که به طرق مختلف بر مشتریان تاثیر بسزایی بگذارد. یکی از مزایای اصلی آن این است که می‌تواند روش‌های راحت‌تری برای مشاهده و مدیریت پول و راه‌های ساده‌تری برای دسترسی به اعتبار یا معاملات و پاداش‌های شخصی‌شده را در اختیار مشتریان قرار دهد. بانکداری باز همچنین می‌تواند انتخاب‌های بیشتر و خدمات بهتری را به مشتریان ارائه دهد؛ چرا که امکان رقابت بیشتر در صنعت خدمات مالی را فراهم می‌کند. این رقابت می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌ها، فناوری و ارائه خدمات بهتر به مشتریان از سوی بانک‌ها شود.
علاوه بر این، بانکداری امروزی می‌تواند به مشتریان کمک کند تا با ادغام داده‌ها از چندین منبع، مانند حساب‌های چک، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری، دید واضح‌تری از امور مالی خود داشته باشند. با این حال، خطرات مرتبط با این نوع بانکداری هم وجود دارد؛ مانند احتمال نقض داده‌ها و دسترسی غیرمجاز به اطلاعات مالی، که می‌تواند تهدیدی برای حریم خصوصی مالی و امنیت مالی مشتریان باشد. به طور کلی، تاثیر بانکداری باز بر مشتریان به نحوه اجرا و تنظیم آن بستگی دارد، اما این پتانسیل را دارد که مزایای قابل توجهی را از نظر راحتی، انتخاب و خدمات بهتر به مشتریان ارائه دهد.
مزایای بانکداری باز
بانکداری باز طیف وسیعی از مزیت‌ها را برای مشتریان، موسسات مالی و ارائه‌دهندگان خدمات مالی شخص ثالث ارائه می‌دهد. چند مورد از این مزیت‌ها را در بخش‌های بالا ذکر کردیم. برخی دیگر از مزایای کلیدی آن عبارتند از:
بهبود دسترسی به خدمات مالی
بانکداری باز فرصت‌های جدیدی را برای مشتریان ایجاد می‌کند تا به طیف وسیع‌تری از محصولات و خدمات مالی دسترسی داشته باشند. این موضوع به مشتریان کمک می‌کند تا خدمات مناسب‌تری را برای رفع نیازهای فردی خود پیدا کنند.
صرفه‌جویی در هزینه
Open Banking به موسسات مالی و ارائه‌دهندگان خدمات مالی شخص ثالث اجازه می‌دهد تا هزینه‌های خود را کاهش دهند و عملیات خود را ساده کنند. در نتیجه بانکداری باز می‌تواند منجر به صرفه‌جویی در هزینه‌های ارائه‌دهندگان خدمات مالی شود که کاهش هزینه‌ها برای مشتریان را هم به دنبال دارد.
بهبود تجربه مشتری
بانکداری باز تجربه ساده‌تر و کاربرپسندتری را برای مشتریان فراهم می‌کند؛ زیرا آنها می‌توانند تمام حساب‌های مالی و تراکنش‌های خود را در یک مکان مدیریت کنند. این امر باعث می‌شود تا مشتریان بتوانند بر امور مالی خود نظارت کنند، پرداخت‌ها را انجام دهند و هزینه‌های خود را ردگیری کنند.
مدیریت مالی بهتر
بانکداری باز به مشتریان اجازه می‌دهد تا داده‌های مالی خود را کنترل کرده و از آن برای مدیریت موثرتر امور مالی خود استفاده کنند. این شامل ابزارهای مدیریت مالی شخصی است که به مشتریان کمک می‌کند مخارج خود را پیگیری کنند، بودجه خود را تنظیم کنند و سرمایه‌گذاری‌های خود را مدیریت کنند.
در یک کلام، مزایای بانکداری باز شامل بهبود دسترسی به خدمات مالی، افزایش رقابت، افزایش تجربه مشتری، مدیریت مالی بهتر، افزایش امنیت، نوآوری و صرفه‌جویی در هزینه است.
معایب بانکداری باز
با وجود اینکه بانکداری باز، مزایایی زیادی دارد (همانطور که تا اینجای مقاله هم ذکر کردیم)، اما معایبی هم دارد که در این بخش مورد بررسی قرار می‌دهیم. خطرات مرتبط با حریم خصوصی و امنیت مالی، احتمال نقض داده‌ها و دسترسی غیرمجاز به اطلاعات مالی مشتریان از جمله معایب و نقاط ضعف استفاده از این نوع بانکداری است. از طرفی برخی از بانک‌های قدیمی ممکن است برای همگام شدن با فناوری‌های روز دنیا مشکل داشته باشند و از طرفی اعتماد کاربران هم به سیستم جدید هنوز نسبتا کم است.
در این روش نوین بانکی، ممکن است بعضی از فرصت‌های ارائه‌دهندگان خدمات مالی محدود شود؛ چرا که بعد از مدتی بازار اشباع شده و بانک‌ها و موسسات مالی باید به دنبال نوآوری و خدمات جدید به عنوان مزیت رقابتی خود باشند. با این حال، می‌توان از طریق مقررات و اقدامات امنیتی مناسب، احتمال بروز این خطرات را کاهش داد. به طور کلی می‌توانیم بگوییم مزایای بانکداری باز، مانند بهبود خدمات به مشتریان، جریان‌های جدید درآمد و افزایش رقابت بین موسسات مالی، از معایب احتمالی آن بسیار بیشتر است.
ارتباط بین بانگداری باز و بلاک‌چین و رمزارزها
Open Banking و بلاک‌چین هر دو به عنوان فناوری‌های نوین در صنعت بانکداری و خدمات مالی شناخته می‌شوند، اما ارتباط آنها ممکن است به نوعی متغیر باشد. در حالی که بانکداری امروزی بیشتر به ارتباط بین بانک‌ها، سازمان‌های مالی و سرویس‌های فناوری اطلاعات متمرکز است، بلاک‌چین به عنوان یک زیرساخت غیرمتمرکز و قابل اعتماد برای ثبت تراکنش‌ها و داده‌ها شناخته می‌شود. اما هر دو فناوری می‌توانند به بهبود تجربه مشتری، افزایش شفافیت و کاهش هزینه‌ها در صنعت بانکداری کمک کنند.
به طور کلی ارتباط بین Open Banking و بلاک‌چین به دو شکل می‌تواند رخ دهد:
ترکیب Open Banking با بلاک‌چین
برخی از پروژه‌ها و استارتاپ‌ها به ترکیب این دو فناوری می‌پردازند، به عنوان مثال، استفاده از بلاک‌چین برای ایجاد شفافیت بیشتر و امنیت در ارتباطات و تراکنش‌های بانکی Open Banking.
استفاده از رمزارزها به عنوان ابزار Open Banking
برخی از پروژه‌ها و شرکت‌ها از رمزارزها و تکنولوژی بلاک‌چین برای پیاده‌سازی خدمات بانکداری مدرن استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، استفاده از بلاک‌چین برای ایجاد یک پلتفرم پرداخت بین‌المللی که از طریق ارزهای دیجیتال انجام شود.
در هر صورت، این دو فناوری هر دو به عنوان ابزارهایی محوری در تغییرات و نوآوری‌های در حوزه بانکداری و خدمات مالی تلقی می‌شوند و ارتباط و تعامل بین آنها می‌تواند به توسعه و بهبود این صنعت کمک کند.
آینده بانکداری باز (Open Banking) در جهان
بعد از تمام مطالبی که تا اینجا بررسی کردیم، سوالی که پیش می‌آید این است که آینده بانکداری باز به چه سمتی پیش می‌رود؟ انتظار می‌رود که آینده بسیار روشنی در انتظار این نوع از بانکداری باشد. در حال حاضر، شاهد گسترش قابل توجه کسب و کارهای نوظهور در زمینه فینتک یا همان فناوری مالی هستیم و پذیرش رو به رشد بانکداری باز را به راحتی می‌توانیم ببینیم.
همکاری بانکداری سنتی با فین‌تک‌ها و استارت‌آپ‌ها در حال تبدیل شدن به یک امر عادی است؛ زیرا بانک‌های سنتی چاره‌ای ندارند جز این که دنیای فناوری را در آغوش بگیرند تا به خاطره تبدیل نشوند. این مشارکت‌ها منجر به محصولات و خدمات نوآورانه‌ای می‌شود که بازی را برای مصرف‌کنندگان تغییر می‌دهد.
با این حال باید توجه داشته باشیم که حتی با وجود آینده هیجان‌انگیز، هنوز چالش‌هایی وجود دارند که باید به آنها غلبه کنیم. چالش‌هایی که پیش از این هم در بخش «معایب بانکداری باز» به آنها اشاره کردیم. به طور کلی، بانکداری باز گامی در جهت درست برای صنعت مالی است. با مشارکت بیشتر فعالان بازارهای مالی و استقبال از همکاری، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که مزایای بیشتری برای مصرف‌کنندگان ببینیم.
سخن پایانی
Open Banking یک روند تحول آفرین در صنعت مالی است که نحوه تعامل موسسات مالی و مشتریان با یکدیگر را تغییر می‌دهد. با به اشتراک‌گذاری داده‌های مشتری از طریق APIها، موسسات مالی و سرویس‌دهندگان شخص ثالث می‌توانند محصولات و خدمات نوآورانه‌تری را ارائه دهند که نیازهای مشتریان را بهتر برآورده می‌کنند. همچنین باعث ترویج فضای رقابتی، افزایش امنیت و بهبود تجربه کلی مشتری می‌شود.
در حالی که ریسک‌ها و چالش‌های بالقوه‌ای هم مرتبط با بانکداری مدرن وجود دارد، مزایای آن بیشتر از معایب آن است. با ادامه روند رو به رشد این نوع بانکداری، موسسات مالی و ارائه دهندگان شخص ثالث باید اطمینان حاصل کنند که از قوانین حفاظت از داده‌ای و حریم خصوصی پیروی می‌کنند و اقدامات لازم را برای آموزش مشتریان در مورد مزایا و خطرات بانکداری باز انجام می‌دهند. با انجام این کار، آنها می‌توانند سیستم مالی شفاف‌تر و کارآمدتری ایجاد کنند که به نفع همه باشد.
نویسنده: حمیده علی زاده
