در دنیای برنامه‌نویسی، زبان‌ها حرف اول را می‌زنند، اما نه هر زبانی! برای اینکه بتوانید با کامپیوترها به طور موثر صحبت کنید، باید از زبانی استفاده کنید که آن‌ها متوجه شوند. اینجاست که سینتکس برنامه‌نویسی به میدان می‌آید. سینتکس، قواعد و ساختارهایی هستند که نحوه نوشتن کد صحیح در یک زبان برنامه‌نویسی خاص را تعیین می‌کنند. درست مثل گرامر در زبان فارسی که به ما می‌گوید کلمات را چگونه در کنار هم بچینیم تا جمله‌ای درست و معنی‌دار بسازیم؛ سینتکس هم به برنامه‌نویسان می‌گوید که چگونه از کلمات کلیدی، عبارات، متغیرها، عملگرها و سایر اجزای زبان برای نوشتن برنامه‌هایی که به درستی کار می‌کنند، استفاده کنند. در ادامه مطلب با همراه باشید تا اصطلاح سینتکس در برنامه‌نویسی را به طور عمیق‌تری بررسی کنیم.
سینتکس چیست؟
سینتکس (Syntax) یا نحو، مجموعه قوانین و دستورالعمل‌هایی است که مشخص می‌کنند عبارات و دستورات در یک زبان برنامه‌نویسی چگونه باید نوشته شوند تا برای کامپیوتر قابل فهم باشند. به عبارت دیگر، سینتکس همان ساختار زبان برنامه‌نویسی است که ترتیب و نحوه قرارگیری عناصر مختلف مانند متغیرها، توابع، عملگرها و … را تعیین می‌کند.
سینتکس درست مانند دستورات زبان در زبان‌های گفتار مثل فارسی، چارچوبی را برای ساخت عبارات صحیح و قابل فهم ارائه می‌دهد. در برنامه‌نویسی، هر زبان دارای سینتکس خاص خود است که باید توسط برنامه‌نویس رعایت شود تا کامپیوتر بتواند کد را به درستی تفسیر و اجرا کند.
اجزای اصلی سینتکس در یک زبان برنامه‌نویسی
همانطور که گفته شد، سینتکس یک برنامه‌نویسی مانند دستورات یک زبان گفتاری برای کامپیوتر است و همانطور که در زبان‌های گفتاری مختلف، گرامر و دستورات تا حدی متفاوت هستند، در سینتکس زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف هم تفاوت‌هایی وجود دارد. با این وجود، برخی از اجزای اصلی سینتکس در اکثر زبان‌ها مشترک است که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
- کلمات کلیدی (Keywords): کلمات کلیدی، کلمات رزرو شده در یک زبان برنامه‌نویسی با یک عملکرد خاص هستند. به همین دلیل نمی‌توان آن‌ها را برای اهداف دیگری مانند نام متغیرها استفاده کرد. به عنوان مثال می‌توان به «if»، «else»، «for»، « while» و « function » اشاره کرد.
- اپراتورها (Operators): نمادهایی که عملیات را روی داده‌ها انجام می‌دهند. آن‌ها می‌توانند ریاضی (+، -، *، /)، منطقی (AND، OR، NOT)، مقایسه (>، <، ==)، و انتساب (=) باشند.
- متغیرها (Variables): متغیرها مکان‌های حافظه نام‌گذاری شده هستند که داده‌ها را ذخیره می‌کنند. نام متغیرها از قوانین خاصی پیروی می‌کنند. به عنوان مثال در اکثر زبان‌ها، یک متغیر باید با حروف شروع شود و نباید از کلمات کلیدی رزرو شده برای تعریف متغیرها استفاده کرد.
- انواع داده (Data Types): انواع داده‌ها یا نوع داده، مقادیری که یک متغیر می‌تواند داشته باشد را تعیین می‌کند. مانند اعداد صحیح، اعداد ممیز شناور، رشته‌ها یا مقادیر بولی (درست/نادرست).
- ساختارهای کنترلی (Control structures): ساختارهای کنترلی، دستوراتی هستند که جریان اجرای برنامه را کنترل می‌کنند، مانند عبارت‌های شرطی (مانند «if» و «else») و حلقه‌ها (مانند «for» و «while»).
برخی از متداول‌ترین اجزای سینتکس همین موارد بودند، اما اجزای دیگری هم وجود دارند. توابع (Functions)، شناسه‌ها (Identifiers) و علائم نگارشی و جداکننده‌ها هم در نحو بسیاری از زبان‌ها دیده می‌شوند.
چرا سینتکس مهم است؟
فرض کنید کنید این جمله‌ی فارسی را در جایی بنویسید: «من دوست دارم کتاب خواندن». با وجود اینکه کلمات این جمله معنادار هستند، اما کل جمله به دلیل عدم رعایت قواعد نگارشی، قابل فهم نیست. در برنامه‌نویسی نیز، عدم رعایت سینتکس به خطاهای مختلفی مانند خطای سینتکسی (Syntax Error) منجر می‌شود که مانع از اجرای برنامه می‌شود.
از طرفی کدی که با رعایت سینتکس نوشته شده باشد، خوانایی بیشتری دارد. خوانایی کد به این معناست که سایر برنامه‌نویسان به راحتی می‌توانند کد شما را بخوانند و درک کنند. این موضوع به ویژه در پروژه‌های تیمی اهمیت زیادی دارد، زیرا برنامه‌نویسان دیگر نیاز دارند که کدهای شما را بررسی و در صورت نیاز تغییر دهند. در نهایت همه این‌ها به نگهداری و توسعه آسان‌تر، افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها منجر می‌شود.
کدام زبان‌ها ساده‌ترین سینتکس را دارند؟
همانطور که گفته شد، سینتکس زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف ممکن است با هم تفاوت کم تا زیادی داشته باشند. در این میان، اغلب زبان‌های جدید، سینتکس ساده‌تری دارند و به زبان انسان نزدیک‌تر هستند. در این ادامه، به برخی از زبان‌های برنامه‌نویسی با سینتکس ساده اشاره می‌کنیم و کد نمونه «Hello World» را برای هر یک ارائه می‌دهیم.
۱- پایتون (Python)
پایتون به دلیل داشتن سینتکس ساده و خوانا، یکی از محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی برای مبتدیان است. تمرکز سینتکس این زبان بر خوانایی و سادگی است. پایتون به همراه جاوا اسکریپت، در صدر محبوب‌ترین و پرطرفدارترین زبان‌های برنامه‌نویسی دنیا قرار دارد.
نمونه کد:
print(“Hello, World!”)
۲- روبی (Ruby)
روبی به دلیل داشتن سینتکس ساده و طبیعی، برای مبتدیان مناسب است. این زبان طراحی شده تا برنامه‌نویسان بتوانند به راحتی کد بنویسند و آن را بخوانند.
نمونه کد:
puts “Hello, World!”
۳- جاوا اسکریپت (JavaScript)
جاوا اسکریپت پرکاربردترین و پرطرفدارترین زبان برنامه‌نویس در حوزه وب است. این زبان از سینتکسی ساده و قابل فهم بهره می‌برد که آن را به گزینه‌ای جذاب برای شروع برنامه‌نویسی تبدیل می‌کند.
نمونه کد:
console.log(“Hello, World!”);
زبان‌های برنامه‌نویسی با سینتکس ساده (مانند پایتون، روبی و جاوا اسکریپت)، مناسب‌ترین گزینه‌ها برای شروع یادگیری برنامه‌نویسی هستند. زبان برنامه‌نویسی GO هم می‌تواند در این لیست قرار بگیرد اما به اندازه گزینه‌های معرفی شده ساده و روان نیست.
کدام زبان‌ها سینتکس‌های پیچیده‌ای دارند؟
زبان‌های برنامه‌نویسی با سینتکس پیچیده معمولا برای کاربردهای خاص، مانند برنامه‌نویسی سیستم‌های پایین‌سطح یا محاسبات علمی پیچیده، مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از زبان‌های فوق‌العاده پیچیده هم وجود دارند که صرفا برای سرگرمی و به چالش کشیدن برنامه‌نویسان طراحی شده‌اند.
۱- سی++ (C++)
سی پلاس پلاس، یک زبان چندمنظوره است که سینتکسی نسبتا پیچیده اما با قابلیت‌های بسیار گسترده دارد. این زبان برای برنامه‌نویسی سیستم‌ها و نرم‌افزارهایی استفاده می‌شود که کارایی بسیار بالایی دارند.
نمونه کد:
#include <iostream>
int main() {
std::cout << “Hello, World!” << std::endl;
return 0;
{
۲- جاوا (Java)
جاوا زبانی شی‌گرا و محبوب برای توسعه برنامه‌های اندرویدی و وب است. سینتکس این زبان به دلیل ساختار رسمی و استفاده از ماشین مجازی، می‌تواند برای مبتدیان چالش‌برانگیز باشد.
نمونه کد:
public class HelloWorld {
public static void main(String[] args) {
System.out.println(“Hello, World!”);
}
{
۳- اینترکال (INTERCAL)
جالب است بدانید که اینترکال یکی از همان زبان‌های برنامه‌نویسی طنزآمیز و عمدا پیچیده است که برای نشان دادن مشکلات زبان‌های برنامه‌نویسی طراحی شده است.
نمونه کد:
PLEASE DO ,1 <- #13
PLEASE DO ,1 SUB #1 <- #238
PLEASE DO ,1 SUB #2 <- #108
PLEASE DO ,1 SUB #3 <- #112
PLEASE DO ,1 SUB #4 <- #0
PLEASE DO ,1 SUB #5 <- #64
PLEASE DO ,1 SUB #6 <- #194
PLEASE DO ,1 SUB #7 <- #48
PLEASE DO ,1 SUB #8 <- #22
PLEASE DO ,1 SUB #9 <- #248
PLEASE DO ,1 SUB #10 <- #168
PLEASE DO ,1 SUB #11 <- #24
PLEASE DO ,1 SUB #12 <- #16
PLEASE READ OUT ,1
PLEASE GIVE UP
سخن آخر
سینتکس پایه و اساس برنامه‌نویسی است و تسلط بر آن برای هر برنامه‌نویسی ضروری است. با یادگیری سینتکس صحیح یک زبان، می‌توانید کدهای خوانا، قابل فهم و بدون خطا بنویسید و برنامه‌های قدرتمند و کارآمد ایجاد کنید. تسلط به سینتکس یک زبان، به مطالعه و تمرین مستمر نیاز دارد و در نهایت از شما یک برنامه‌نویس حرفه‌ای و کارآمد خواهد ساخت.
منابع:
دیدگاهتان را بنویسید