تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت چیست؟

دنیای برنامه‌نویسی، دنیایی گسترده، جذاب و پر تنوع است؛ جایی که شباهت‌ها و تفاوت‌ها عامل اصلی برای انتخاب زبان به شمار می‌رود. در این میان دو زبان وجود دارند که بسیاری از تازه‌واردان به اشتباه، آن‌ها را مشابه و حتی یکسان تصور می‌کنند: جاوا و جاوا اسکریپت. در این مقاله از بلاگ آسا به بررسی و مقایسه این دو زبان محبوب می‌پردازیم.

جاوا اسکریپت (JavaScript) چیست؟

JavaScript یک زبان برنامه‌نویسی سبک و مفسری است که توسط یکی از مهندسین شرکت Netscape به نام برندان آیک (Brendan Eich) در سال ۱۹۹۵ توسعه یافت. جاوا اسکریپت معمولا برای توسعه وب و ایجاد تعاملات در صفحه‌های وب استفاده می‌شود. از این زبان را می‌توان در دو سمت کلاینت و سرور استفاده کرد:

کلاینت: این زبان به شما این امکان را می‌دهد تا در مرورگر‌های وب محتوا‌‌هایی داینامیک و تعاملی مثل گرافیک‌های متحرک و فرم‌های تعاملی (Interactive Form) را ایجاد کنید. جاوا اسکریپت امکان دسترسی و تغییر محتوای صفحات وب، ایجاد تعاملات با کاربر، اعتبارسنجی فرم‌ها و اجرای انیمیشن‌ها را فراهم می‌کند. همچنین می‌تواند با استفاده از AJAX، داده‌ها را بدون بارگذاری مجدد صفحه از سرور دریافت کند.

سرور: جاوااسکریپت با استفاده از Node.js برای اجرای کد، مدیریت پایگاه‌ داده‌ها، فایل‌ها و درخواست‌های HTTP استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند برای ایجاد و مدیریت APIها و وب‌سرویس‌ها به کار برود.

بیشتر بخوانید: آشنایی با بهترین فریم‌ورک‌های جاوااسکریپت

جاوا (Java) چیست؟

Java یک زبان برنامه‌‌نویسی شیء‌گرا و مستقل از پلتفرم است که توسط شرکت ‌Microsystems توسعه یافت. زبان جاوا به صورت گسترده برای توسعه برنامه‌های کاربردی وب، موبایل (به ویژه اندروید)، دسکتاپ و سیستم‌های بزرگ سازمانی استفاده می‌شود. این زبان به دلیل قابلیت اجرای کد روی هر پلتفرمی که دارای ماشین مجازی‌ جاوا (JVM) باشد، معروف است. به همین دلیل این زبان با شعار: «یک بار بنویس، همه جا اجرا کن» (Write Once, Run Anywhere) شناخته می‌شود.

تفاوت‌های اصلی جاوا و جاوا اسکریپت

جاوا و جاوا اسکریپت دو زبان‌ بسیار محبوب میان برنامه‌نویسان هستند اما با وجود نام‌های مشابه، تفاوت‌های اساسی زیادی دارند:

۱- نوع زبان و نحوه اجرا

جاوا یک زبان شی گرا و کامپایل‌شده است که کد‌های آن ابتدا به بایت‌کد تبدیل می‌شوند و سپس توسط ماشین مجازی جاوا (JVM) اجرا می‌شوند. این روش باعث می‌شود جاوا بر روی هر پلتفرمی که JVM نصب باشد اجرا شود. بنابراین جاوا یک زبان مستقل از پلتفرم به شمار می‌آید.
در مقابل، جاوا اسکریپت یک زبان مفسری و چند پارادایمی (Multi-paradigm Language) است که بیشتر برای توسعه وب استفاده می‌شود. کد‌های جاوا اسکریپت به طور مستقیم توسط مرورگر‌های وب یا موتور‌های جاوا اسکریپت مانند V8 اجرا می‌شوند که این زبان را برای تعاملات وب سریع و مناسب می‌کند.

۲- محیط اجرا و کاربرد‌ها

جاوا به‌طور گسترده‌ای برای توسعه برنامه‌های سازمانی، سیستم‌های توزیع‌شده، برنامه‌های دسکتاپ و به‌ویژه اپلیکیشن‌های اندروید استفاده می‌شود. چون جاوا در هر سیستمی که بر روی آن JVM نصب باشد اجرا می‌شود، انتخابی مناسب برای پروژه‌های بزرگ و چند پلتفرمی است.

از سوی دیگر، جاوا اسکریپت معمولا در مرورگرهای وب برای ایجاد تعاملات پویا در صفحات وب به کار می‌رود. هرچند با ظهور Node.js، جاوا اسکریپت توانسته است به سمت سرور هم برود و به‌عنوان زبانی کامل برای توسعه وب (هم فرانت‌اند و هم بک‌اند) شناخته شود.

۳- سینتکس و تایپ‌ها (Syntax and Typing)

جاوا سینتکسی بسیار سخت‌گیرانه و ثابت (Static) دارد که نیازمند تعریف دقیق نوع متغیر‌ها در زمان کامپایل است. این ساختار باعث می‌شود کد‌هایی که با جاوا می‌نویسید دارای استحکام بیشتری باشد و بتوانید خطا‌ها در زمان کامپایل شناسایی کنید.

در مقابل، جاوا اسکریپت سینتکس انعطاف‌پذیر‌تر و پویا‌تری دارد که در آن نوع متغیر‌ها می‌تواند در زمان اجرا تغییر کند. این انعطاف‌پذیری به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر و آسان‌تر کدتان را توسعه دهید. البته که این موضوع می‌تواند باعث بروز خطا‌های پنهان و نامشخص در زمان اجرا شود.

۴- مدیریت حافظه

هر دو زبان از تکنیک‌های مدیریت‌ حافظه خودکار از طریق Garbage Collection استفاده می‌کنند. در جاوا، این فرآیند به صورت خودکار انجام می‌شود و حافظه‌ای که بی‌کار است را آزاد می‌کند تا به افزایش پایداری و کارایی برنامه‌ها کمک کند.

در جاوا اسکریپت هم قابلیت Garbage Collection وجود دارد اما به دلیل محیط‌های اجرایی مختلف مانند مرورگر‌ها، ممکن است رفتار مدیریت حافظه متفاوتی نسبت به جاوا ارائه دهد. این کار بهینه‌سازی بیشتری به خصوص در برنامه‌های سنگین‌تر نیاز دارد.

۵- پرفورمنس و کارایی

جاوا به دلیل کامپایل شدن به بایت‌کد و اجرای آن توسط JVM، معمولا در برنامه‌های سنگین‌ و بزرگ عملکرد بهتری را ارائه می‌دهد. این زبان به‌ویژه برای برنامه‌هایی که به پردازش سنگین و استفاده زیاد از منابع نیاز دارند، مناسب است.

از سوی دیگر، جاوا اسکریپت به دلیل تفسیری بودن و استفاده در مرورگر‌ها، به طور کلی برای برنامه‌های سبک‌تر و تعاملی طراحی شده است. هر‌چند با بهبود موتور‌های جاوا اسکریپت و فریم‌ورک‌هایی مانند Node.js، این زبان توانسته در برخی کاربرد‌های سمت سرور هم عملکرد مناسبی داشته باشد اما همچنان برای برنامه‌های بسیار پیچیده، بهینه‌سازی بیشتری نسبت به جاوا نیاز دارد.

۶- کتابخانه‌ها و فریم‌ورک‌ها

هر دو زبان دارای کتابخانه‌ها و فریم‌ورک‌های قدرتمندی هستند که به شما در ساخت برنامه‌های کاربردی کمک می‌کنند. در جاوا، فریم‌ورک‌هایی مانند Spring و Hibernate برای توسعه برنامه‌های سازمانی و سیستم‌های پیچیده، محبوب هستند. این ابزار‌ها به شما کمک می‌کنند تا به‌طور مؤثر با پایگاه‌های داده، مقوله امنیت و غیره کار کنید.

در جاوا اسکریپت فریم‌ورک‌هایی مانند Angular، React و Vue.js برای ساخت برنامه‌های وب تعاملی و کاربرپسند به کار می‌روند. همچنین Node.js برای توسعه برنامه‌های سمت سرور بسیار رایج است و به جاوا اسکریپت این امکان را می‌دهد که در هر دو سمت کلاینت و سرور کاربرد داشته باشد.

محبوبیت و جامعه کاربری

همانطور که پیش‌تر گفتیم، این دو زبان از نظر محبوبیت و جامعه‌کاربری بسیار محبوب و پرطرفدار هستند اما در زمینه‌های مختلفی از برنامه نویسی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

جاوا اسکریپت امروزه محبوب‌ترین زبان برنامه‌نویسی در جهان به‌ویژه در حوزه وب به شمار می‌رود. این زبان نقش بسیار مهمی در توسعه سمت کلاینت (فرانت‌اند) دارد و با ظهور فریم‌ورک‌های مختلف و کاربردی که پیش‌تر به آن‌ها اشاره کردیم، محبوبیت آن به‌ شدت افزایش یافته است. همین محبوبیت باعث شده جاوا اسکریپت قوی‌ترین جامعه کاربری (Community) بین تمام زبان‌ها را داشته باشد. طبق داده‌های اخیر بیش از ۱۲ میلیون توسعه‌دهنده جاوا اسکریپت وجود دارند که‌ این زبان را به پراستفاده‌ترین زبان در جهان تبدیل کرده است.

جاوا نیز به خصوص در محیط‌های سازمانی، توسعه‌ اپلیکیشن‌های اندروید و سیستم‌های بزرگ محبوبیت زیادی دارد. شاید تعداد توسعه‌دهندگان جاوا به اندازه جاوا اسکریپت نباشد، اما جاوا به خاطر تخصص عمیق و استفاده‌اش در پروژه‌های پیچیده شهرت دارد.

جاوا به دلیل آموزش اصول قوی برنامه‌نویسی که به سایر زبان‌ها هم قابل انتقال است، بیشتر به عنوان یک زبان مناسب برای شروع یادگیری برنامه‌نویسی توصیه می‌شود. بر خلاف جاوا، جاوا اسکریپت در موارد بسیاری دارای انتزاع زیادی است و از اصول برنامه‌‌نویسی پیروی نمی‌کند. به همین دلیل مناسب شروع یادگیری نیست.

جاوا یا جاوا اسکریپت؟

به صورت کلی انتخاب بین این دو زبان به نوع استفاده و نیاز شما بستگی‌ دارد. بر خلاف کلمه مشترک جاوا در نام این دو زبان، هر کدام کار خود را در زمینه مربوط به خود و به صورت جداگانه انجام می‌دهند.
اگر می‌خواهید نرم‌افزارهای دسکتاپ، اپلیکیشن‌ها و بازی‌های اندروید یا برنامه‌های سرور پیچیده و با عملکرد بالا توسعه دهید که روی پلتفرم‌های مختلف اجرا شوند، جاوا انتخاب مناسبی است. اگر قصد دارید به توسعه وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های وب بپردازید، تعاملات داینامیک در مرورگر‌ها ایجاد کنید و یا به برنامه‌نویسی سمت سرور با Node.js علاقه‌مندید، جاوا اسکریپت گزینه‌ای فوق‌العاده برای شما است.

سخن آخر

درست است که در ظاهر کلمه جاوا باعث شده حس و حال برادر بودن این دو زبان را القا کند، اما تفاوت‌های اساسی و عمیق جاوا و جاوا اسکریپت مانع از پیوند خانوادگی این دو زبان برنامه‌نویسی محبوب می‌شود. تفاوت در سینتکس، کاربرد‌ها، کارایی و غیره شکاف عمیقی بین این دو زبان ایجاد کرده‌اند.

منابع:

https://www.geeksforgeeks.org/introduction-to-javascript/
https://www.geeksforgeeks.org/introduction-to-java/?ref=header_outind/
https://codegym.cc/groups/posts/java-vs-javascript/
https://en.wikipedia.org/wiki/JavaScript/
https://en.wikipedia.org/wiki/Java_(programming_language)/