تفاوت هوش مصنوعی و هوش انسانی

این روزها ردپای هوش مصنوعی در همه جا دیده می‌شود. دانشجوها، بلاگرها، نویسنده‌ها و متخصص‌های برنامه‌نویسی از ابزارهای مختلف AI برای کارشان استفاده می‌کنند و سرعت انجام پروژه را تا حد زیادی جلو می‌برند. اما سوال اصلی این است که هوش مصنوعی و هوش انسانی چه تفاوتی با هم دارند؟‌ در این مقاله از مجله آسا درباره ویژگی‌های سیستم‌های هوش مصنوعی و مغز انسان صحبت می‌کنیم و تفاوت آن‌ها را توضیح می‌دهیم.

Artificial Intelligence چیست؟

منظور از هوش مصنوعی، سیستم‌ها و برنامه‌های کامپیوتری هستند که با الگوریتم‌‌ها، مدل‌های ریاضی و تکنولوژی‌های مختلفی مثل ماشین لرنینگ، شبکه‌های عصبی، پردازش زبان طبیعی و بینایی ماشین کار می‌کنند. این ابزارها می‌توانند مسئله‌های پیچیده را حل کننده و هوشمندانه تصمیم بگیرند. تشخیص الگوها، پیش‌بینی، مترجمی زبان، تشخیص تصویر و پردازش داده‌های بزرگ از جمله وظیفه‌های هوش مصنوعی هستند. علاوه‌بر این‌ها، سیستم‌های AI می‌توانند فرایندهای تکراری را به صورت خودکار و سریع انجام دهند و تصمیم‌ بگیرند.

هوش انسانی چیست؟

هوش انسانی یا Human Intelligence یک مفهوم گسترده است و شامل توانایی‌ها و عملکرد ذهنی و شناختی انسان است. قدرت تفکر و استدلال، ذخیره و بازیابی اطلاعات، درک محیط اطراف، استفاده از احساسات متنوع و تعامل اجتماعی با سایر انسان‌ها از جمله توانایی‌های مغز انسان هستند. اما مغز انسان چه تفاوت‌هایی با هوش مصنوعی دارد؟ در بخش بعد به این سوال پاسخ می‌دهیم.

تفاوت‌های هوش مصنوعی و هوش انسانی

مهم‌ترین تفاوت هوش مصنوعی و هوش انسانی، مرکز فرمان‌دهی آن‌هاست. انسان‌ها کدها و الگوریتم‌های مختلف را طراحی می‌کنند. در نتیجه سیستم‌های کامپیوتری می‌توانند مسئله‌های پیچیده را حل کنند و از محیط یاد بگیرند. از طرف دیگر، هوش انسان‌ها در روابط اجتماعی، آگاهی شخصی و انجام کارهای همزمان پیشرفته‌تر از AI است. سیستم‌های هوش مصنوعی چیزی به نام IQ و EQ ندارند. بنابراین، مغز انسان سیستم پیچیده‌تری در احساسات و روابط دارد. در ادامه، تفاوت‌های هوش انسانی و هوش مصنوعی را به تفکیک توضیح می‌دهیم.

جریان و روند تکامل

چیزی که الان به عنوان هوش انسانی تعریف می‌شود، نتیجه میلیون‌ها سال آزمایش، تجربه و یادگیری است. بنابراین، توانایی‌های هوشی و شناختی انسان‌ها در طول تاریخ شکل گرفته و پیشرفت کرده است. هوش مصنوعی تاریخ کمتری دارد و نتیجه تقلید و شبیه‌سازی انسان‌ها است. تاریخچه هوش مصنوعی کمتر از ده سال است و توسط انسان‌ها شکل گرفته است. در مقابل، Human Intelligence یک محصول طبیعی و تاریخی است و در موقعیت‌های تاریخی مختلف پیشرفت کرده است.

سرعت عمل

سرعت عمل ابزارهای AI و هوش انسانی از نظر محاسبات سریع، تصمیم‌گیری، تعامل انسانی و تطابق با موقعیت‌های جدید با هم مقایسه می‌شوند. سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند محاسبات را در چند ثانیه یا میلی‌ثانیه انجام دهند اما انسان‌‌ها باید زمان بیشتری بگذارند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند در سریع‌ترین زمان ممکن اطلاعات را تحلیل کنند و تصمیم‌گیری کنند. مثلا، یکی از قابلیت‌های Artificial Intelligence بررسی تغییرات بازار و تصمیم خرید و فروش است.

انسان‌ها می‌توانند احساسات و عبارت‌های غیرکلامی را تشخیص بدهند و از نظر تعامل موفق‌تر عمل می‌کنند. در نهایت، انسان می‌توانند با موقعیت‌ها و مسئله‌های جدید تطابق پیدا کند و از تجربه‌های گذشته استفاده کند. در حالی‌که، هوش مصنوعی در موقعیت‌های جدید به داده‌ها و یادگیری احتیاج دارد.

تخیل در مقابل توصیف

هوش انسانی قدرت تخیل دارد و می‌تواند خارج از مرزها و مفهوم‌ها فکر کند. ابزارهای امروزی هوش مصنوعی هم نتیجه تخیل و ایده‌های جدید انسان‌ها هستند. در سال‌های پیش، دانشمندها به ربات‌هایی مثل ChatGPT فکر کردند و امروز بسیاری از مردم از این ربات هوشمند استفاده می‌کنند. برخلاف هوش انسانی، AI اطلاعات را توصیف می‌کند و آن‌ را شرح می‌دهد.

سیستم‌های کامپیوتری و هوشمند قدرت تخیل و ایده‌پردازی ندارند. آن‌ها می‌توانند اطلاعات را به شکل‌های مختلف کنار هم بچینند و آن‌ها را بیان کنند. این سیستم‌ها یاد می‌گیرند تا شکل‌ها و تصاویر مختلف را تولید کنند. بنابراین، تصاویر خلق‌شده هوش مصنوعی نتیجه تخیل و ایده‌پردازی انسان‌ها و کنار هم گذاشتن اطلاعات است.

ورودی و خروجی‌های چندحسی

مغز انسان می‌تواند اطلاعات را از حس‌های مختلف استخراج کند و از آن‌ها برای تصمیم‌گیری استفاده کند. شما حس‌های بینایی، شنوایی، لامسه، بویایی و حس چشایی را به طور همزمان و با سرعت زیادی استفاده می‌کنید. به‌‌علاوه، مغز انسان می‌تواند ورودی‌های مختلف را به کار بگیرد و خروجی‌های متنوعی تولید کند.

در مقابل، سیستم‌های هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۴ هنوز قابلیت یادگیری شکل‌های مختلف را ندارند. سیستم‌های معروف AI مثل چت جی پی تی می‌توانند یک نوع ورودی را دریافت کنند. البته، بعضی از سیستم‌ها و وسایل حمل‌ونقل پیشرفته قابلیت دریافت اطلاعات مختلف را دارند. مثلا، خودروهایی که به صورت هوشمند و خودکار فعالیت می‌کنند، مجهز به سیستم‌های AI هستند و می‌توانند جریان‌های متنوع اطلاعات را دریافت کنند.

تفاوت در نوع یادگیری

یکی از ویژگی‌های شگفت‌انگیز مغز انسان، توانایی درک مفاهیم و ایده‌های جدید از نمونه‌های محدود است. شما می‌توانید یک الگو را مشاهده کنید و آن الگو را در جاهای دیگر تشخیص بدهید. در مقابل، سیستم‌های هوش مصنوعی برای رسیدن به سطحی از یادگیری به مثال‌های متعدد احتیاج دارند. این ابزارها برای اینکه بتوانند فراتر از هوش انسانی عمل کنند، باید میلیاردها مثال و الگو را ببینند. بسیاری از محقق‌ها معتقدند که این تفاوت مهم‌ترین اصل برای توصیف برتری انسان به سیستم‌های هوش مصنوعی است.

مهارت تصمیم‌گیری

ابزارهای AI با توجه به داده‌های منطقی و انباشته‌شده تصمیم می‌گیرند و دقت بیشتری دارند، اما تصمیم‌گیری مغز انسان متکی به عوامل ذهنی و شخصیتی است. بنابراین، فرایند تصمیم‌گیری انسانی فقط با ارقام و داده‌ها انجام نمی‌شود و عواطف، تعصب‌های شخصی، عوامل محیطی و فرهنگی هم روی آن تاثیر می‌گذارند. ابزارهای هوش مصنوعی در تصمیم‌گیری دقیق هستند، اما نمی‌توانند از مفاهیمی مثل همدلی و شهود استفاده کنند.

تنظیمات و سازگاری

سیستم تنظیمات ابزارهای هوش مصنوعی پیچیده است و از دستورالعمل‌ها و داده‌های ورودی تشکیل شده‌ است. ابزارهای AI برای اجرای وظایف از دستورالعمل‌ها و داده‌ها استفاده می‌کنند. اگر در این مسیر خطایی رخ دهد، هوش مصنوعی دچار اشتباه می‌شود. بنابراین، می‌توان گفت که AI به تغییرات محیطی ورودی حساس است. در مقابل، هوش انسانی سازگاری بیشتری دارد و در موقعیت‌های جدید به سرعت واکنش نشان می‌دهد.

همکاری هوش مصنوعی و هوش انسانی

سیستم‌ها و ابزارهای AI برای رشد و پیشرفت به تخیل انسانی احتیاج دارند. بنابراین، این دو سیستم هوشی با همکاری یکدیگر می‌توانند الگوریتم‌ها و ابزارهای جدیدی خلق کنند. امروزه، بسیاری از دانشگاه‌ها و موسسه‌های تحقیقاتی روی همکاری AI و مغز انسان تحقیق می‌کنند و معتقد هستند که ترکیب هوش انسانی و هوش مصنوعی می‌تواند در صنایع مختلف پزشکی کارآمد باشد. مثلا، هوش مصنوعی می‌تواند کارهای تکراری را انجام دهد و نیروهای انسانی روی خلاقیت، تنظیم استراتژی و فعالیت‌های ارزشی تمرکز کنند. به‌علاوه، انسان‌ها سیستم‌های هوش مصنوعی را بررسی می‌کنند و خطاهای آن‌ها را برطرف می‌کنند.

سخن آخر

یکی از سوال‌های اصلی کاربران ابزارهای AI، تفاوت هوش مصنوعی و هوش انسانی است. در این مقاله به این سوال پاسخ دادیم و ویژگی‌های هر کدام از این سیستم‌های هوشمند را بیان کردیم. اگر می‌خواهید در زمینه سیستم‌های هوش مصنوعی فعالیت کنید، باید این تفاوت‌ها را بشناسید. شناخت تفاوت‌های AI و Human Intelligence به شما کمک می‌کند که محدودیت‌ها و قابلیت‌های ربات‌های هوشمند را بشناسید و روی توسعه مهارت‌ها و ویژگی‌های موردنیاز تمرکز کنید.

منابع
https://online.hull.ac.uk/blog/what-is-artificial-intelligence-and-how-is-it-different-from-human-intelligence#:~:text=While%20artificial%20intelligence%20includes%20technologies,creativity%2C%20perception%2C%20and%20memory.
https://www.techtarget.com/searchenterpriseai/tip/Artificial-intelligence-vs-human-intelligence-How-are-they-different