Deepseek یا ChatGPT؟ کدام یک قوی‌تر است؟

این روز‌ها که تب هوش مصنوعی بسیار داغ است، شرکت‌ها و کشور‌های مختلف به دنبال پیشرفت و پیشی گرفتن از رقیب‌هایشان در این زمینه هستند. در طی سال‌های گذشته، کشور آمریکا با در اختیار داشتن کنترل قوی‌ترین هوش مصنوعی دنیا یعنی ChatGPT، بر دنیای هوش مصنوعی حکمرانی می‌کرد. اما به تازگی چینی‌ها یک هوش مصنوعی به نام DeepSeek معرفی کرده‌اند که در همین زمان کوتاه توانسته رقابتی نزدیک با غول دنیای هوش مصنوعی یعنی ChatGPT داشته باشد. در این مقاله از بلاگ آسا این دو هوش مصنوعی شگفت‌انگیز را با هم مقایسه می‌کنیم.

ChatGPT چیست؟

چت جی پی تی یک مدل زبان هوش مصنوعی است که توسط شرکت OpenAI در آمریکا توسعه پیدا کرده و بر اساس معماری GPT (Generative Pre-trained Transformer) ساخته شده است. این هوش مصنوعی می‌تواند به طور طبیعی با کاربران تعامل کند و در طیف وسیعی از زمینه‌ها از جمله پاسخ‌دهی به سوالات، نوشتن متن، مشاوره، داستان نویسی و حتی تولید کد‌های برنامه‌نویسی کاربرد دارد.

این تکنولوژی از یادگیری عمیق برای پردازش و تولید زبان طبیعی استفاده می‌کند. به بیان دیگر، ChatGPT می‌تواند متنی را که به طور دقیق و روان شبیه به نوشته‌های انسان است، تولید کند. این مدل از حجم خیلی زیادی از داده برای آموزش استفاده کرده است. به همین دلیل توانایی بسیار زیادی در درک و پردازش زبان‌های مختلف دارد و می‌تواند به‌ طور خودکار به سوالات پیچیده و درخواست‌های متنوع پاسخ دهد.

DeepSeek چیست؟

دیپ سیک هم مثل ChatGPT یک چت‌بات هوش‌ مصنوعی است که توسط یک شرکت چینی توسعه پیدا کرده است و عملکرد مشابهی را به وسیله معماری MoE (Mixture-of-Exprets) ارائه می‌کند. دیپ سیک تمرکز خودش را روی ارائه پاسخ‌های دقیق و متناسب گذاشته و خودش را به گزینه‌ای قدرتمند برای کاربرانی تبدیل می‌کند که به دقت و عمق در زمینه‌های خاص نیاز دارند.

یکی از ویژگی‌های برجسته DeepSeek، توانایی آن در یکپارچه شدن با سایر پلتفرم‌ها به وسیله APIهای متن باز است که باعث افزایش بهره‌وری و کارایی می‌شود. درست است که خروجی و کارایی دیپ سیک بسیار با کیفیت است اما جالب است بدانید این مدل هوش مصنوعی با هزینه‌ای بسیار کم‌تر نسبت به مدل‌های دیگر (حدود ۶ میلیون دلار) توسعه‌یافته است. اگر می‌خواهید خیلی دقیق تر این مدل هوش مصنوعی را بشناسید می‌توانید از این لینک، بررسی کامل و دقیقی از این چت‌بات را در بلاگ آسا بخوانید.

مقایسه معماری ChatGPT و DeepSeek

این دو مدل در ظاهر بسیار شبیه به هم به نظر می‌رسند. اما از نظر معماری و ساختار، تفاوت‌هایی دارند که باعث می‌شوند عملکرد و بازدهی این دو مدل هوش مصنوعی با هم متفاوت باشد. در ادامه به بررسی تفاوت‌های معماری اصلی بین DeepSeek R۱ و ChatGPT-۴ می‌پردازیم. با تحلیل طراحی این مدل‌ها می‌توانیم نقاط قوت، ضعف و تناسب هر‌کدام با وظایف مختلف را بهتر درک کنیم. در این مقایسه به بررسی ساختار معماری MoE در دیپ سیک و رویکرد مبتنی بر ترنسفورمر در چت جی پی تی می‌پردازیم.

معماری DeepSeek-R۱

مدل MoE (Mixture-of-Exprets) از ۶۷۱ میلیارد پارامتر استفاده می‌کند، اما تنها ۳۷ میلیارد پارامتر را برای هر پرسش فعال می‌کند که باعث بهینه‌سازی و بهره‌وری محاسبات می‌شود.

دیپ سیک از رویکردی به نام یادگیری تقویتی پس از آموزش استفاده کرده است. این فرآیند استدلال این هوش مصنوعی را تقویت می‌کند بدون این که به داده‌های نظارت شده وابسته باشد و توانایی حل مسئله به شیوه زنجیره‌ای از تفکر (chain-of-thought) که شبیه به مغز انسان است را به دست می‌آورد.

این مدل در ۵۵ روز و با استفاده از ۲۰۴۸ چیپ Nvidia H800 آموزش دیده‌ است و هزینه آن ۵.۵ میلیون دلار بوده که کم‌تر از یک دهم هزینه آموزش ChatGPT است.

معماری ChatGPT-۴

طراحی این مدل که به اصطلاح معماری چگال نامیده می‌شود، از ۱.۸ تریلیون پارامتر استفاده می‌کند. این پارامتر‌ها به گونه‌ای هستند که برای ایجاد زبان و انجام وظایف خلاقانه به طور گسترده بهینه شده باشند.

این مدل از پردازش پیشرفته‌ زنجیره‌ای از تفکر بهره می‌برد. این استدلال چند مرحله‌ای، به‌ویژه در زمینه‌‌های STEM مثل ریاضیات و کد‌نویسی عملکردی عالی دارد.

آموزش اختصاصی این مدل که بر پایه GPT-۴ ساخته شده، نیازمند منابع محاسباتی عظیم است که هزینه آموزش آن بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار یا بیشتر تخمین زده شده است.

مقایسه عملکرد و کارایی DeepSeek-R۱ و ChatGPT-۴

در این بخش، عملکرد این دو مدل را در انجام وظایفی مثل حل مسائل ریاضی، برنامه‌نویسی و پاسخ به سوالات عمومی را در یک جدول بررسی می‌کنیم.

معیار	DeepSeek R۱	ChatGPT
ریاضیات	دقت ۹۰% (بهتر از GPT-۴o)	دقت ۸۳% در آزمون‌های پیشرفته
برنامه‌نویسی	موفقیت ۹۷% در حل معما‌های منطقی	دیباگینگ سطح بالا (رتبه ۸۹ در Codeforces)
استدلال	ارائه توضیحات مرحله به مرحله با یادگیری تقویتی	استدلال چند‌مرحله‌ای پیشرفته و دقیق‌تر
وظایف چند حالته	تمرکز فقط روی متن	پشتیبانی از ورودی‌های متنی و تصویری
حافظه متنی	۱۲۸k توکن	۲۰۰K توکن

با توجه به این مقایسه، انتخاب بین این دو مدل به نوع استفاده و نیاز‌های شما بستگی دارد. اگر به دنبال دقت در حل مسائل ریاضی و کد‌نویسی هستید، DeepSeek-R۱ گزینه مناسبی است، اما اگر انعطاف‌پذیری، توانایی استدلال پیشرفته و پشتیبانی از ورودی‌های چندرسانه‌ای برای شما اهمیت دارد، ChatGPT انتخاب بهتری خواهد بود.

مقایسه پاسخ‌ DeepSeek و ChatGPT

برای کاربران عمومی، DeepSeek و ChatGPT می‌توانند به عنوان ابزار‌هایی قدرتمند برای افزایش کارایی در حوزه‌های مختلف با کسب و کارشان مورد استفاده قرار بگیرند. در این بخش به مقایسه عملکرد این دو مدل در سه سناریوی رایج می‌پردازیم. این سناریو‌ها عبارت‌اند از:

• تولید محتوا (طراحی ساختار یک پست وبلاگی)
• برنامه‌نویسی (نوشتن یک افزونه برای وردپرس)
• سوال علمی (حل سوال محاسباتی فیزیک)

با تحلیل جواب هر یک از این مدل‌ها، دید بهتری از مزایا و معایب هر کدام به دست خواهید آورد.

۱- تولید محتوا: تولید متن برای مقاله

برای این مقایسه، از هر دو مدل DeepSeek-R۱ و ChatGPT-۴ Mini می‌خواهیم تا یک طرح کلی برای مقاله‌ای با عنوان «چگونه کفش ورزشی مناسب برای خود انتخاب کنیم» ایجاد کنند. این مقاله برای یک فروشگاه آنلاین که در زمینه کفش‌های ورزشی تخصص دارد، نوشته می‌شود و باید هم جذاب و آموزنده باشد و هم کاربران را به خرید از فروشگاه ترغیب کند.

پرامپت مورد استفاده:

“I’m writing an article for my online store that specializes in athletic shoes. Please provide an outline for the post with opportunities to link to products in my store. The article needs to be engaging, informative, and encourage users to shop in our store.”

DeepSeek: دیپ سیک پاسخ درخواست ما را در حدود ۳۴ ثانیه داد که با توجه به استفاده در ساعات پیک مصرف، قابل توجه بود. البته این زمان کمی بیشتر از زمان پیش‌بینی شده بر اساس نتایج بنچ‌مارک‌ها بود ولی طرح کلی‌ای که ارائه داد، بسیار قوی بود. این مدل عنوان جذابی پیشنهاد داد، نکات مهم و اطلاعات مرتبط مناسبی را به هر بخش اضافه کرد و پیشنهاد‌هایی برای اضافه کردن بخش‌هایی مثل FAQ و CTA جذاب برای تکمیل مقاله داشت. این مسئله نشان می‌دهد DeepSeek علاوه بر دقت، می‌تواند به سرعت و با ساختار منسجم، محتوای مفید و مناسبی برای استفاده تجاری و تبلیغاتی تولید کند.

ChatGPT: چت جی پی تی ۴ مینی سریع‌تر از دیپ سیک عمل کرد و محتوا را در حدود ۳۰ ثانیه تولید کرد. این مسئله در مقایسه با عملکرد معمول این مدل، زمان قابل قبولی است. با این حال، خروجی‌ای که ارائه داد، از نظر ساختار، مشابه DeepSeek نبود. طرح کلی ایجاد شده توسط ChatGPT-۴ Mini کمی پراکنده به نظر می‌رسید و شفافیت و سازماندهی دیپ سیک را نداشت. به عبارت دیگر، اگرچه ChatGPT سریع‌تر بود، اما ممکن است برای کاربرانی که به دنبال یک ساختار دقیق و منطقی برای مقاله خود هستند، DeepSeek گزینه بهتری باشد.

برنده؟ DeepSeek: در نهایت، DeepSeek اگرچه کمی کندتر از ChatGPT عمل کرد، اما طرح کلی ارائه‌شده توسط آن دارای ساختار منظم‌تری بود که جریان منطقی و دوستانه‌تری برای خواننده ایجاد کرد. این مدل به خوبی خواننده را در فرآیند تصمیم‌گیری هدایت می‌کند و به او کمک می‌کند تا کفش مناسب خود را راحت‌تر پیدا کند. از سمت دیگر، ChatGPT بیشتر بر اطلاعات عمومی تمرکز دارد، که ممکن است برای خوانندگانی که به دنبال خرید کفش هستند، کاملا پاسخگو نباشد.

علاوه بر این، طرح کلی DeepSeek به طور طبیعی کلمات کلیدی خوبی را در سراسر ساختار خود گنجانده است که باعث می‌شود برای بهینه‌سازی موتور جستجو (SEO) راحت‌تر باشد. این ویژگی می‌تواند کمک کند تا مقاله در نتایج جستجوی گوگل بهتر دیده شود و در جذب مخاطبان هدف موفق‌تر عمل کند.

۲- برنامه‌نویسی: تولید پلاگین وردپرس

در این آزمایش از هر دو مدل DeepSeek و ChatGPT خواسته‌ایم که یک پلاگین وردپرس برای یک ماشین‌حساب ساده ایجاد کنند. هر دو مدل باید کد کامل برای نصب پلاگین روی سایت وردپرس با استفاده از تم Twenty Twenty-Five را فراهم کنند. پرومت خاصی که استفاده کردیم به شرح زیر بود:

“Create a plugin for WordPress and the Twenty Twenty-Five theme for a basic calculator. Include all the necessary Javascript, CSS, and PHP to install the plugin. Also, provide detailed instructions on installing the plugin on our site, including what to name the files and how to zip them for installation. Title the plugin “Basic Calculator.”

DeepSeek: دیپ سیک یک ماشین‌حساب کاربردی را در عرض ۴۶ ثانیه تولید کرد. با این حال، مدل پلاگین را در فوتر سایت قرار داد، به جای اینکه از یک راه‌حل کوتاه‌کد (shortcode) که انعطاف‌پذیری بیشتری ارائه می‌دهد، استفاده کند. با این وجود، با پیروی از دستورالعمل‌های مدل AI، ماشین‌حساب همانطور که انتظار می‌رفت به درستی عمل کرد.

این مدل تمام کدهای لازم برای یکپارچه‌سازی بدون مشکل در تم Twenty Twenty-Five را فراهم کرد و ظاهری زیبا برای ماشین‌حساب ایجاد کرد. اما قرار دادن ماشین‌حساب در فوتر سایت چندان ایده‌آل نبود. کسانی که تجربه برنامه‌نویسی دارند، احتمالا می‌توانند این مشکل را به راحتی حل کنند، اما کاربران مبتدی یا عادی ممکن است نیاز به تغییرات در پرامت اصلی داشته باشند و درخواست راه‌حل مبتنی بر shortcode را بدهند تا ماشین‌حساب را در مکان‌های دیگر سایت قرار دهند.

ChatGPT: با استفاده از همان ترامپ، ChatGPT کد لازم را در حدود ۸۵ ثانیه تولید کرد که تقریبا دو برابر زمانی است که DeepSeek برای ایجاد پلاگین صرف کرد. همانطور که خواسته شده بود، ChatGPT بخش‌های کد در PHP، JavaScript و CSS را ارائه داد و دستورالعمل‌های نصب هم همراه با آن بود. ما طبق دستورالعمل‌های ChatGPT عمل کردیم و از shortcode برای قرار دادن ماشین‌حساب در سایت استفاده کردیم. هرچند که از نظر زیبایی‌شناسی ممکن است بهینه‌سازی‌هایی لازم باشد، اما ماشین‌حساب همانطور که انتظار می‌رفت عمل کرد. این نشان می‌دهد که با استفاده از Shortcode، ChatGPT توانست راه‌حلی مناسب برای ادغام پلاگین در سایت ارائه دهد.

برنده؟ ChatGPT: هر دو مدل DeepSeek و ChatGPT دستورالعمل‌های عالی برای ایجاد پلاگین ماشین‌حساب ساده برای وردپرس ارائه دادند. DeepSeek یک راهنمای گام به گام واضح و ساده برای مبتدیان فراهم کرد که دنبال کردن آن را راحت می‌کند. از طرف دیگر، ChatGPT با قابلیت استفاده از کد در هر قسمت از سایت با shortcode، کد را برای مدیریت و پیاده‌سازی راحت‌تر می‌کند. هر دو خروجی به خوبی عمل می‌کنند، اما کد ساختار یافته‌تر ChatGPT و نکات سفارشی‌سازی آن باعث شده تا در بخش برنامه‌نویسی برنده باشد.

۳- سوال علمی: حل سوال فیزیک

در این آزمایش، سوالی از فیزیک (قوانین حرکت) برای بررسی کیفیت پاسخ‌ها از هر دو مدل DeepSeek و ChatGPT به زبان فارسی مطرح شد. سوال به این صورت بود:

«مقدار تکانه یک توپ که با سرعت ۱۰ متر بر ثانیه پرتاب شده و وزن آن ۸۰۰ گرم است، محاسبه کنید.»

DeepSeek: این مدل به خوبی فرمول حل این سوال را تشخیص داد و سوال را در سه مرحله حل کرد. گرچه به نظر میرسد دیپ سیک هنوز با زبان و فونت فارسی زیاد سازگار نیست. چون حروف فارسی و اعداد گاهی در خروجی جواب به صورت درهم نوشته می‌شوند.

ChatGPT: چت جی پی تی هم پس از تشخیص فرمول صحیح و نوشتن آن، سوال را در دو مرحله حل کرد. ChatGPT نسبت به DeepSeek سازگاری بهتری با زبان فارسی دارد و به هم ریختگی اعداد و حروف در حل این سوال دیده نمی‌شود و این یک مزیت بزرگ برای این مدل محسوب می‌شود.

برنده؟ هر دو: درست است که چت جی پی تی در زمینه نمایش زبان فارسی عملکرد بهتری داشت، اما از نظر تشخیص مسئله و حل، تفاوت خاصی میان این دو چت بات به چشم نمی‌خورد و هر دو به بهترین شکل، مسئله را حل کردند.

مزایای کلیدی ChatGPT و DeepSeek

پس از آزمایش هر دو چت‌بات هوش مصنوعی DeepSeek و ChatGPT می‌توان گفت که دیپ سیک یک رقیب قدرتمند ChatGPT محسوب می‌شود و دلایل مختلفی برای این برتری وجود دارد. به صورت کلی و استفاده عمومی، عده زیادی از کاربر‌ها اعلام کرده‌اند که DeepSeek اغلب پاسخ‌های بهتری ارائه می‌دهد (هم در درک متن و هم در توضیح منطق خود). ChatGPT هم می‌تواند با یک سری تنظیمات به این سطح برسد. اما چیزی که دیپ سیک را متمایز می‌کند، مزایای منحصر به‌فرد آن است.

مزایای کلیدی	DeepSeek	ChatGPT
مقرون به صرفه‌بودن	استفاده بهینه از منابع و هزینه‌های پایین‌تر	مدل فریمیوم برای استفاده عمومی
ساختار منطقی پاسخ‌ها	پاسخ‌های ساختار‌مند و هدف‌محور	پاسخ‌های محاوره‌ای و آسان برای درک
وظایف تخصصی	بهینه‌سازی شده برای پرسش‌های فنی و تخصصی	عالی برای اطلاعات عمومی و وظایف خلاقانه
آگاهی اخلاقی	تمرکز بر روی بی‌طرفی، انصاف و شفافیت در پاسخ‌ها (گرچه اعمال سانسور در برخی مطالب مربوط به کشور چین)	پاسخ‌های عمومی با حداقل فیلتر اخلاقی داخلی
سرعت و عملکرد	پردازش سریع‌تر برای راه‌حل‌های خاص‌محور	عملکرد قابل اعتماد در موضوعات مختلف
سهولت استفاده	انعطاف‌پذیری برای استفاده‌های حرفه‌ای و کاربرد‌های خاص	ساده و شهودی برای سوالات و تعاملات روزمره
قابلیت سفارشی‌سازی	قابلیت تنظیم دقیق برای وظایف یا حوزه‌های خاص	پیش‌آموزش برای کاربرد‌های عمومی بدون نیاز به تنظیمات اضافی
توانایی زبانی	مهارت بالا در ایجاد خروجی‌های ساختار یافته و رسمی	لحن طبیعی، غیررسمی و قابل ارتباط در گفتگو
کاربرد‌های دنیای واقعی	ایده‌آل برای تحقیقات، حل مسائل فنی و تحلیل‌ها	مناسب برای یادگیری عمومی، نوشتن خلاقانه و پرسش‌های عمومی

مقایسه کلی DeepSeek با دیگر مدل‌های هوش مصنوعی

به جز دیپ سیک و ChatGPT، دو مدل دیگر به نام‌های Gemini و Copilot هم در این عرصه فعال هستند. دیپ سیک برای وظایف فنی مثل کد‌نویسی و حل مشکلات پیچیده ایده‌آل است، ولی در زمینه مسائل حساس سیاسی محدودیت دارد.ChatGPT در داستان‌نویسی و نوشتن خلاقانه عالی است، ولی با مشکلاتی در دقت مواجه است. Gemini به دلیل قابلیت تولید محتوای چند رسانه‌ای و اجرای کد پایتون برای کار‌های خلاقانه و تحلیلی بسیار مناسب است. Copilot هم به دلیل یکپارجه‌سازی با Microsoft Office انتخاب خوبی برای محیط‌های حرفه‌ای و کار‌های مربوط به دفتر است، ولی محدودیت‌ های خاص خود را دارد.

ابزار هوش مصنوعی	DeepSeek	ChatGPT	Gemini	Copilot
نسخه رایگان	بله	بله	بله (Gemini ۱.۵)	بله
اشتراک پولی ماهیانه	۰.۵ دلار	۲۰ دلار	۲۲.۴۵ دلار (Gemini Advanced)	۲۳.۱۱ دلار (Copilot Pro)
نقاط قوت	مناسب برای تولید کد (پایتون، جاوا) و حل معادلات پیچیده.	مناسب برای داستان‌نویسی، شوخی و نوشتن کپی بازاریابی.	پاسخ به سوالات، تحلیل اسناد، تولید ویدئو، تصاویر و موسیقی.	یکپارچه‌شده با Microsoft Office، دسترسی به مدل‌های هوش مصنوعی جدید مایکروسافت.
نقاط ضعف	غیرقابل اعتماد در مسائل حساس سیاسی مانند میدان تیان‌آن‌من.	مشکلات در ارائه پاسخ‌های صحیح به دلیل تعصبات موجود در داده‌های آموزشی.	ویژگی برجسته آن تولید کد پایتون است، اما رابط کاربری آن ساده و محدود است.	محدود به یکپارچه‌سازی با Microsoft Office و قابلیت‌های مربوط به آن.
ویژگی‌های منحصر به فرد	مقرون به صرفه، ایده‌آل برای حل مسائل فنی.	بازخورد سریع در مورد رویدادهای اخیر، عالی برای استفاده‌های خلاقانه.	قابلیت تولید محتوا چندرسانه‌ای مانند ویدئو و موسیقی، اجرای مستقیم کد پایتون.	طراحی‌شده برای یکپارچه‌سازی با Microsoft Office، عملکرد ویژه در محیط‌های حرفه‌ای.
عملکرد در بنچمارک‌ها	عملکرد قوی در ریاضیات، دانش عمومی و پاسخ به سوالات.	عالی برای وظایف خلاقانه و عمومی، اما مشکلاتی در دقت دارد.	پاسخ سریع به سوالات و تحلیل اسناد.	بهترین برای وظایف تولیدی در محیط Microsoft.

سخن آخر

ابزار‌های هوش مصنوعی DeepSeek و ChatGPT هنوز در حال تکامل هستند و آنچه که واقعا هیجان‌انگیز است، این است که مدل‌های جدیدی مثل DeepSeek می‌توانند بدون نیاز به بودجه‌های کلان، به رقابت با بازیگران بزرگ این عرصه مثل ChatGPT بپردازند.
حال سوال این است که کدام‌ یک بهتر است؟ این واقعا بستگی به نیاز‌های شما دارد. اگر به دنبال چیزی مقرون به صرفه، سریع و عالی برای کار‌های فنی هستید، DeepSeek ممکن است گزینه بهتری باشد. از طرف دیگر، اگر به یک مدل همه‌کاره نیاز دارید که استفاده از آن ساده باشد و باعث رشد خلاقیت شود، ChatGPT انتخاب بهتری خواهد بود.

شما کدام هوش مصنوعی را ترجیح می‌دهید؟ نظر خود را در بخش کامنت‌ها بنویسید.

منابع:

https://www.elegantthemes.com/blog/business/deepseek-vs-chatgpt
https://www.geeksforgeeks.org/deepseek-vs-chatgpt/
https://www.firstpost.com/explainers/deepseek-chatgpt-gemini-copilot-most-effective-ai-chatbot-13857135.html