آیا تابه‌حال از حجم زیاد اطلاعات خسته شده‌اید؟ یا به‌دنبال راهی هستید که پژوهش‌های خود را ساده‌تر و هوشمندانه‌تر مدیریت کنید؟ در دنیایی که داده‌ها هر روز پیچیده‌تر می‌شوند، NotebookLM به‌عنوان دستیار هوش مصنوعی شخصی شما وارد میدان می‌شود. این ابزار با قابلیت‌هایی مانند خلاصه‌سازی اطلاعات، ایجاد پیوندهای مفهومی میان داده‌ها و حتی پاسخ به سوالات خاص براساس منابع شما، انقلابی در مدیریت داده‌ها و پژوهش‌های علمی ایجاد کرده است. در این مقاله، نگاهی عمیق به کاربردها و امکانات این ابزار خواهیم داشت.
NotebookLM چیست؟
در دنیایی که حجم اطلاعات روزبه‌روز افزایش می‌یابد، نیاز به ابزارهای هوشمند برای سازماندهی و تحلیل داده‌ها بیش‌ازپیش احساس می‌شود. گوگل با معرفی NotebookLM، دستیاری هوشمند برای پژوهش و یادداشت‌برداری، گامی نو در این مسیر برداشته است. این ابزار که در سال ۲۰۲۳ با نام «پروژه تیل‌ویند» رونمایی شد، اکنون به‌صورت جهانی در دسترس و از حالت آزمایشی خارج شده است. NotebookLM با بهره‌گیری از مدل پیشرفته هوش مصنوعی گوگل، یعنی Gemini، به کاربران امکان می‌دهد تا محتوای خود را تحلیل، خلاصه و به شکلی تعاملی با آن ارتباط برقرار کنند.
NotebookLM با قابلیت‌هایی مثل خلاصه‌سازی خودکار، تولید راهنمای مطالعه، پاسخ به پرسش‌ها براساس منابع آپلود شده و ارائه خلاصه‌های صوتی (Audio Overviews)، ابزاری قدرتمند برای پژوهش و نوت‌برداری است. این ابزار از بیش از ۱۳۰ زبان، از جمله فارسی، پشتیبانی می‌کند و برای کاربران ایرانی، به‌ویژه پژوهشگران و دانشجویان، امکان بارگذاری اسناد فارسی و بهره‌مندی از تولید محتوای ساختاریافته را فراهم می‌کند. هرچند، خلاصه‌های صوتی فعلا تنها به زبان انگلیسی ارائه می‌شوند اما این ویژگی همچنان برای گروه‌های مختلفی، از جمله زبان‌آموزان، ارزشمند است.
ویژگی‌ها و عملکردهای NotebookLM
NotebookLM، با بهره‌گیری از مدل Gemini، به کاربران کمک می‌کند تا اطلاعات را سازماندهی کرده و تحلیل کنند. این ابزار برای پژوهشگران، دانشجویان و تولیدکنندگان محتوا طراحی شده و ویژگی‌هایی قدرتمندی برای یادداشت‌برداری و تحقیق ارائه می‌دهد. در ادامه، قابلیت‌های اصلی و عملکردهای آن را با هم مرور می‌کنیم:
| ویژگی | توضیحات |
| پردازش فایل‌ها | پشتیبانی از PDF، Google Docs، وب‌سایت‌ها و غیره، تا ۵۰ فایل با ۵۰۰،۰۰۰ کلمه |
| خلاصه‌سازی و پاسخ | تولید خلاصه‌ها، توضیحات و پاسخ به سوالات براساس منابع آپلود شده |
| خلاصه صوتی | خلاصه‌های صوتی ۶-۱۵ دقیقه‌ای، فقط به زبان انگلیسی |
| پشتیبانی زبانی | بیش از ۱۳۰ زبان برای تعاملات متنی، شامل فارسی |
| محدودیت‌ها | عدم پشتیبانی از فایل‌های Excel پردازش اسناد بزرگ ممکن است زمان‌بر باشد از بین رفتن تاریخچه چت با تازه‌سازی صفحه (در نتیجه نیاز است به‌عنوان یادداشت ذخیره شود) ممکن است خطاهایی وجود داشته باشد (پس همچنان نیاز به بررسی توسط کاربر دارد) |
پشتیبانی از منابع متنوع
NotebookLM امکان بارگذاری انواع فایل‌ها از جمله PDF، Google Docs، Google Slides، وب‌سایت‌ها و فایل‌های متنی را فراهم می‌کند. کاربران می‌توانند تا ۵۰ فایل با حداکثر ۵۰۰،۰۰۰ کلمه در هر فایل را در نسخه ساده آپلود کنند. نسخه پلاس این محدودیت را به ۳۰۰ منبع در هر دفترچه افزایش می‌دهد و تا ۱۵۰ میلیون کلمه را پشتیبانی می‌کند که برای پروژه‌های بزرگ‌تر مناسب است.
خلاصه‌سازی و پاسخ به پرس‌وجوها
این ابزار منابع آپلود شده را تحلیل و آن‌ها را خلاصه می‌کند. ضمن اینکه می‌توان سوالاتی مطرح کرد تا براساس منابع به آن‌ها پاسخ دهد. کاربران ایرانی می‌توانند پرسش‌های خود را به زبان فارسی مطرح و پاسخ‌هایی دقیق دریافت کنند؛ زیرا NotebookLM از بیش از ۱۳۰ زبان، از جمله فارسی، پشتیبانی می‌کند. هر دو نسخه ساده و پلاس این قابلیت را دارند اما نسخه پلاس با امکانات بیشتر حجم بیشتری از داده را پردازش می‌کند.
خلاصه صوتی
یکی از ویژگی‌های برجسته، تولید خلاصه‌های صوتی شبیه پادکست است که محتوای منابع را به گفت‌وگویی جذاب تبدیل می‌کند. این خلاصه‌ها معمولا ۶ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشند. در نسخه ساده، تعداد Audio Overviews محدود است (حدود ۲۰ عدد در روز)، درحالی‌که نسخه پلاس تا ۵ برابر این تعداد را ارائه می‌دهد. هرچند، این ویژگی در حال حاضر تنها به زبان انگلیسی در دسترس است.
رابط کاربری سه‌گانه
NotebookLM از یک رابط کاربری بازطراحی‌شده با سه پنل استفاده می‌کند:
- پنل منابع: برای مدیریت و سازماندهی اسناد
- پنل چت: برای گفت‌وگو با AI و دریافت پاسخ‌های مبتنی بر منابع
- پنل استودیو: برای تولید محتوای خلاقانه مانند راهنماهای مطالعه یا خلاصه صوتی
این رابط در هر دو نسخه ساده و پلاس یکسان است اما نسخه پلاس قابلیت‌هایی مانند مشاهده همزمان چت و یادداشت‌ها را برای همکاری بهتر ارائه می‌دهد.
تولید محتوای ساختاریافته
NotebookLM می‌تواند محتواهایی مانند راهنمای مطالعه، فهرست مطالب، جدول زمانی (Time Line)، FAQ تولید کند. کاربران می‌توانند قالب‌های سفارشی را از طریق چت درخواست کنند. در نسخه ساده، این قابلیت‌ها به‌خوبی کار می‌کنند، اما نسخه پلاس تنظیمات پیشرفته‌تری مانند انتخاب سبک پاسخ (مثلا «راهنما» یا «تحلیلگر») و کنترل طول خروجی (کوتاه یا بلند) ارائه می‌دهد.
ایده‌سازی و نوت‌برداری
این ابزار به کاربران کمک می‌کند تا ایده‌های جدید تولید کنند، مثلا نوشتن هایکو یا مقایسه اسناد. یادداشت‌ها را می‌توان با برچسب سازماندهی کرد یا به عنوان منبع باز استفاده کرد. نسخه پلاس این فرایند را با امکان تبدیل یادداشت‌ها به منابع دائمی و آنالیز بهبود می‌بخشد که برای پروژه‌های تیمی بسیار کاربردی است.
عملکرد و تجربه کاربری
پردازش اسناد بزرگ ممکن است چند دقیقه طول بکشد اما پاسخ‌ها معمولا دقیق و مبتنی بر منابع هستند. با‌این‌حال، به‌دلیل ماهیت آزمایشی، گاهی خطاهایی مشاهده می‌شود که نیاز به بررسی کاربر دارد. نسخه پلاس با ارائه ابزارهای همکاری تیمی، مانند اشتراک‌گذاری دفترچه‌ها با دسترسی «فقط چت» و آنالیز میزان استفاده، تجربه کاربری را برای گروه‌ها ارتقا می‌دهد.
NotebookLM ابزاری کارآمد برای پژوهش و نوت‌برداری است. نسخه ساده برای کاربران عادی با نیازهای محدود مناسب است، درحالی‌که نسخه پلاس با محدودیت‌های کمتر، تنظیمات پیشرفته و ابزارهای همکاری، برای تیم‌ها و پروژه‌های بزرگ‌تر ایده‌آل است.
مقایسه نسخه‌های NotebookLM و NotebookLM Plus
NotebookLM، ابزاری قدرتمند برای پژوهش و نوت‌برداری، در دو نسخه رایگان (NotebookLM) و پریمیوم (NotebookLM Plus) عرضه شده است. هر دو نسخه قابلیت‌های اصلی مانند آپلود منابع، خلاصه‌سازی و پرس‌وجو را ارائه می‌دهند، اما تفاوت‌هایی در محدودیت‌ها و ویژگی‌های پیشرفته دارند. در ادامه، این دو نسخه با تمرکز بر نیازهای کاربران ایرانی مقایسه می‌شوند.
| معیار | NotebookLM (رایگان) | NotebookLM Plus (پریمیوم) |
| محدودیت‌های استفاده | ۵ دفترچه، ۵۰ منبع در هر دفترچه (هر منبع تا ۵۰۰,۰۰۰ کلمه)، ۵۰ پرس‌وجو و ۳ خلاصه صوتی در روز | ۵۰۰ دفترچه، ۳۰۰ منبع در هر دفترچه (تا ۱۵۰ میلیون کلمه)، ۵۰۰ پرس‌وجو و ۲۰ خلاصه صوتی در روز |
| ویژگی‌های انحصاری | خلاصه‌سازی، راهنمای مطالعه، جدول زمانی، پرس‌وجو به فارسی، خلاصه‌های صوتی (فقط انگلیسی)، رابط سه‌گانه | تنظیم سبک و طول پاسخ، تبدیل یادداشت به منبع، آنالیز استفاده، پشتیبانی از DOCX و PPTX |
| همکاری تیمی | اشتراک‌گذاری محدود با دسترسی کامل، مناسب برای گروه‌های کوچک | دسترسی‌های مختلف (مشاهده، ویرایش)، امنیت پیشرفته برای تیم‌ها |
| مناسب برای | دانشجویان، زبان‌آموزان، پروژه‌های فردی کوچک، کاربران ایرانی با اسناد فارسی | پژوهشگران، تیم‌های سازمانی، پروژه‌های بزرگ، کاربران Google Workspace |
| هزینه | رایگان | NotebookLM Plus در اشتراک Google One AI Premium گنجانده شده است که قیمت استاندارد آن ۱۹.۹۹ دلار در ماه است اما دانشجویان آمریکایی بالای ۱۸ سال می‌توانند برای ۱۲ ماه با ۵۰٪ تخفیف، یعنی ۹.۹۹ دلار در ماه، از آن استفاده کنند. |
نحوه کار با NotebookLM
NotebookLM ابزاری کاربرپسند است که با بهره‌گیری از هوش مصنوعی گوگل، فرایند تحقیق و نوت‌برداری را ساده می‌کند. این ابزار از طریق رابط وب در دسترس است و به‌زودی اپلیکیشن موبایل آن نیز عرضه خواهد شد. در ادامه، مراحل استفاده از NotebookLM را به‌صورت قدم‌به‌قدم توضیح می‌دهیم تا شما بتوانید به‌راحتی از آن بهره‌مند شوید.
با حساب گوگل خود وارد وب‌سایت notebooklm.google شوید. این ابزار در ایران قابل دسترس است و رابط آن به فارسی تنظیم می‌شود. نسخه ساده آن رایگان است، اما نسخه پلاس نیاز به اشتراک دارد.
۲. ایجاد دفترچه
هر پروژه در یک دفترچه جدید سازماندهی می‌شود. نسخه ساده تا ۵ دفترچه و نسخه پلاس تا ۲۵ دفترچه پشتیبانی می‌کند. کاربران می‌توانند نامی مانند «پژوهش ادبیات فارسی» انتخاب کنند.
۳. آپلود منابع
فایل‌هایی مانند PDF، Google Docs یا لینک وب‌سایت‌ها آپلود می‌شوند. نسخه ساده تا ۵۰ منبع (۵۰۰,۰۰۰ کلمه) و نسخه پلاس تا ۳۰۰ منبع (۱۵۰ میلیون کلمه) را می‌پذیرد. اسناد فارسی نیز پشتیبانی می‌شوند.
۴. تعامل با AI
در پنل چت، کاربران می‌توانند به فارسی درخواست خود را مطرح کنند؛ مثلا «این سند را خلاصه کن». AI پاسخ‌هایی دقیق و مبتنی بر منابع ارائه می‌دهد. نسخه پلاس امکان تنظیم سبک پاسخ را دارد.
۵. تولید محتوا
ابزار محتواهایی مانند راهنمای مطالعه یا جدول زمانی تولید می‌کند. Audio Overviews (خلاصه‌های صوتی) نیز در دسترس است، اما فقط به انگلیسی. نسخه ساده تعداد محدودی (۲۰ در روز) و نسخه پلاس تا ۱۰۰ خلاصه صوتی ارائه می‌دهد.
۶. ذخیره و سازماندهی
خروجی‌ها به‌صورت یادداشت ذخیره و با برچسب سازماندهی می‌شوند. نسخه پلاس امکان اشتراک‌گذاری دفترچه و آنالیز استفاده را فراهم می‌کند. کاربران باید خروجی‌ها را بررسی کنند؛ زیرا ممکن است اشتباهاتی وجود داشته باشد.
مقایسه NotebookLM با ابزارهای مشابه
علاوه‌بر NotebookLM، ابزارهای دیگری مانند ChatGPT ،Notion AI ،Obsidian ،Evernote و Mem.ai نیز برای مدیریت اطلاعات و یادداشت‌برداری استفاده می‌شوند. در این بخش، این ابزارها از نظر قابلیت‌ها، پشتیبانی از زبان فارسی، همکاری تیمی، هزینه و کاربرد مقایسه می‌شوند تا به کاربران ایرانی در انتخاب بهترین گزینه کمک کند.
| معیار | NotebookLM | ChatGPT | Notion AI | Obsidian | Evernote | Mem.ai |
| قابلیت‌های هوش مصنوعی | بررسی اسناد بارگذاری‌شده، خلاصه‌سازی، پاسخ به پرس‌وجو و خلاصه‌های صوتی (فقط انگلیسی). نسخه پلاس: تنظیم نوع و سبک پاسخ‌ها، تحلیل استفاده. | نوشتن متن، ایده‌پردازی، و پاسخ به سوالات عمومی. نسخه پولی: تحلیل بهتر داده‌ها. | خلاصه‌سازی، تولید محتوا و تکمیل خودکار متن. نیاز به فعال‌سازی جداگانه AI. | بدون هوش مصنوعی داخلی، اما امکان افزودن افزونه‌های AI. تمرکز بر اتصال یادداشت‌ها. | جستجوی هوشمند، بدون هوش مصنوعی پیشرفته. تمرکز بر مرتب‌سازی یادداشت‌ها. | مرتب‌سازی خودکار یادداشت‌ها، تولید محتوا و پشتیبانی از متن و صوت. |
| پشتیبانی از زبان فارسی | بسیار خوب: تحلیل اسناد و پرس‌وجو به فارسی بدون مشکل. | خوب: فارسی را می‌فهمد، اما گاهی پاسخ‌ها دقیق نیستند. | متوسط: فارسی را پشتیبانی می‌کند، ولی عملکردش به انگلیسی نمی‌رسد. | محدود: فارسی فقط در متن ساده، بدون تحلیل خودکار. | خوب: یادداشت و جستجوی فارسی، اما بدون تحلیل هوشمند. | متوسط: فارسی را می‌فهمد، اما بیشتر برای انگلیسی طراحی شده. |
| همکاری تیمی | خوب: اشتراک‌گذاری ساده در نسخه رایگان. پلاس: امکان محدود کردن دسترسی (مثل «فقط چت»). | ضعیف: بیشتر برای استفاده فردی، بدون ابزار همکاری قوی. | قوی: فضاهای کاری مشترک، همکاری همزمان، و اتصال به ابزارهای دیگر. | متوسط: همکاری با افزونه‌ها یا فضای ابری، اما کمی پیچیده. | خوب: اشتراک یادداشت‌ها، مناسب تیم‌های کوچک. | متوسط: اشتراک‌گذاری محدود، بیشتر برای کارهای فردی. |
| هزینه | رایگان: بدون هزینه. پلاس: در Google One AI Premium (۱۹.۹۹ دلار/ماه، دانشجویان آمریکا ۹.۹۹ دلار/ماه برای یک سال). | رایگان: محدود. پولی: از ۲۰ دلار/ماه (Plus) تا ۲۰۰ دلار/ماه (Teams). | رایگان: پایه Notion رایگان. AI: ۱۰ دلار/ماه/کاربر. | رایگان: پایه. افزونه یا سینک: ۵-۱۰ دلار/ماه. | رایگان: محدود. پولی: ۱۴.۹۹ دلار/ماه (Personal) یا ۱۷.۹۹ دلار/ماه (Professional). | رایگان: محدود. پولی: از ۸ دلار/ماه (Pro). |
| مناسب برای | دانشجویان، پژوهشگران و تیم‌ها. پلاس برای پروژه‌های بزرگ. | کسانی که به نوشتن خلاق یا پاسخ‌های عمومی نیاز دارند، نه تحلیل اسناد خاص. | تیم‌هایی که یادداشت‌برداری و مدیریت پروژه را با هم می‌خواهند. | کاربرانی که دوست دارند یادداشت‌ها را به صورت شبکه‌ای مرتب کنند. | کسانی که یادداشت‌برداری ساده و مرتب می‌خواهند. | کاربرانی که به مرتب‌سازی خودکار و ورودی صوتی/متنی علاقه دارند. |
NotebookLM برای کاربران ایرانی که می‌خواهند اسناد فارسی را تحلیل کنند یا خلاصه‌های دقیق بسازند، انتخابی بسیار خوب است، به‌ویژه نسخه رایگان که بدون هزینه کار می‌کند. نسخه پلاس برای پروژه‌های تیمی بزرگ‌تر مناسب است. ChatGPT برای ایده‌پردازی بهتر است، اما در تحلیل اسناد ضعیف‌تر عمل می‌کند. Notion AI برای مدیریت پروژه و همکاری تیمی قوی است، ولی در فارسی محدودتر است. Obsidian و Evernote برای یادداشت‌برداری سنتی خوب‌اند، اما هوش مصنوعی پیشرفته ندارند. Mem.ai مرتب‌سازی خودکار را ارائه می‌دهد، ولی در فارسی چندان قوی نیست.
توسعه‌های آینده
NotebookLM در حال توسعه است و به‌روزرسانی‌های جدیدی در راه دارد. گوگل اعلام کرده است که اپلیکیشن موبایل NotebookLM به‌زودی عرضه می‌شود، که ممکن است شامل ویژگی‌هایی مانند چت صوتی و ترجمه باشد. همچنین، انتظار می‌رود که پشتیبانی زبانی برای Audio Overviews گسترش یابد و زمان پردازش برای اسناد بزرگ بهبود یابد. کاربران می‌توانند از طریق منابع رسمی مانند صفحه پشتیبانی (NotebookLM Help) یا جامعه Discord بازخورد خود را ارائه دهند و در توسعه ابزار مشارکت کنند.
جمع‌بندی
NotebookLM ابزاری قدرتمند برای تحقیق و نوت‌برداری است که با پشتیبانی از بیش از ۳۰ زبان، از جمله فارسی، برای کاربران فارسی‌زبان نیز مفید است. با وجود محدودیت‌هایی مانند محدودیت زبانی در Audio Overviews، قابلیت‌های آن مانند تحلیل عمیق اسناد و تولید محتوای سفارشی، آن را به گزینه‌ای جذاب برای دانشجویان، حرفه‌ای‌ها و پژوهشگران تبدیل کرده است. با توجه به به‌روزرسانی‌های اخیر و توسعه‌های آینده، به نظر می‌رسد که NotebookLM پتانسیل زیادی برای بهبود و گسترش دارد. کاربران تشویق می‌شوند تا از آن استفاده کنند و بازخورد خود را برای کمک به توسعه بیشتر ارائه دهند.
سوالات متداول
۱. NotebookLM چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
NotebookLM ابزاری مبتنی بر هوش مصنوعی از گوگل است که برای پژوهش و یادداشت‌برداری طراحی شده است. این ابزار اسناد شما (مانند PDF یا Google Docs) را تحلیل می‌کند، خلاصه‌سازی می‌کند، به پرس‌وجوها پاسخ می‌دهد و حتی خلاصه‌های صوتی تولید می‌کند. برای دانشجویان و پژوهشگرانی که نیاز به سازماندهی اطلاعات دارند، بسیار کاربردی است.
۲. آیا NotebookLM از زبان فارسی پشتیبانی می‌کند؟
بله، NotebookLM از بیش از ۱۳۰ زبان، از جمله فارسی، پشتیبانی می‌کند. می‌توانید اسناد فارسی را بارگذاری کنید، به فارسی پرس‌وجو کنید و پاسخ‌هایی دقیق به زبان مادری خود دریافت کنید. با این حال، خلاصه‌های صوتی (Audio Overviews) فعلا فقط به انگلیسی هستند.
۳. تفاوت نسخه رایگان و پلاس NotebookLM چیست؟
نسخه رایگان تا ۵ دفترچه، ۵۰ منبع و ۳ خلاصه صوتی روزانه ارائه می‌دهد و برای پروژه‌های فردی کافی است. نسخه پلاس (بخشی از Google One AI Premium) تا ۵۰۰ دفترچه، ۳۰۰ منبع و ۲۰ خلاصه صوتی روزانه پشتیبانی می‌کند، با قابلیت‌هایی مثل تنظیم سبک پاسخ و همکاری تیمی پیشرفته.
منابع
دیدگاهتان را بنویسید