تصور کنید زبانی وجود داشته باشد که فقط با یک هدف طراحی شده: شاد کردن برنامه‌نویسان! زبانی که هدفش تنها خدمت به منطق خشک و بی‌احساس ماشین‌ها نباشد. این همان هدفی است که سازنده روبی یعنی مردی به نام «یوکیهیرو ماتسوموتو» به دنبال آن بود. او تصمیم گرفت زبانی طراحی کند که هم برنامه‌نویسان را خوشحال کند و هم کارایی بالایی داشته باشد. حالا حدود ۳۰ سال از معرفی روبی گذشته است، زبانی که توسعه وب مدیون آن است. اما روبی (Ruby) دقیقا چه نوع زبانی است، ویژگی‌ها و مزایای اصلی آن چیست و در کجاها بیشترین کاربرد را دارد؟ برای یافتن پاسخ این سوال‌ها با ما در بلاگ آسا همراه باشید.
روبی چیست؟
روبی (Ruby) یک زبان برنامه‌نویسی پویا، متن‌باز، شی‌گرا و مفسری است. این زبان در سال ۱۹۹۵ توسط یوکیهیرو ماتسوموتو معرفی شد. ماتسوموتو با دانش عمیقی که از زبان‌های برنامه‌نویسی مختلف مانند Perl، Smalltalk، Eiffel، Ada و Lisp داشت، روبی را طراحی کرد تا بهترین ویژگی‌های این زبان‌ها را با یکدیگر ترکیب کند. معمولا روبی را با عنوان «زبان متعادل» هم می‌شناسند؛ چرا که با هدف ساده و قابل‌فهم بودن طراحی شده، اما نه آنقدر ساده که کارایی خود را از دست بدهد.
در دنیای زبان‌های برنامه‌نویسی، روبی یک زبان سطح بالا محسوب می‌شود، چون بسیاری از جزئیات پیچیده و سطح پایین برنامه‌نویسی را در ماژول‌ها و متدهای از پیش‌تعریف شده ساده‌سازی می‌کند. این ویژگی به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا بیشتر روی حل مسئله و منطق برنامه تمرکز کنند تا درگیر شدن با مدیریت حافظه و استفاده از پردازنده!
چرا روبی به سرعت محبوب شد؟
یکی از دلایل اصلی محبوبیت روبی، فریم‌ورک قدرتمند Ruby on Rails است. این فریم‌ورک که به سادگی «Rails» نامیده می‌شود، توسعه برنامه‌های وب را سریع و موثر کرده است. بسیاری از استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناوری، به ویژه در مراحل اولیه، از Rails برای ساخت سریع محصولات خود استفاده می‌کنند. توییتر، گیت‌هاب و Airbnb نمونه‌هایی از پروژه‌هایی هستند که با روبی توسعه یافته‌اند. اما آیا روبی هنوز هم محبوب است؟ به خواندن ادامه دهید.
موارد استفاده رایج از روبی
خوانایی، انعطاف‌پذیری و قدرت روبی باعث شده تا در زمینه‌های مختلفی مورد استفاده قرار بگیرد. بیایید نگاهی به برخی از مهم‌ترین کاربردهای روبی بیندازیم.
توسعه وب با Ruby on Rails
یکی از دلایل اصلی محبوبیت روبی، فریم‌ورک Ruby on Rails است که انقلابی در حوزه توسعه وب ایجاد کرد و نقش بزرگی در شهرت روبی در دنیای توسعه وب داشت. Ruby on Rails تمام ابزارهای لازم برای ساخت اپلیکیشن‌های وب را در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد. با استفاده از ریلز، می‌توانید یک وب‌سایت کامل شامل فرانت‌اند و بک‌اند بسازید. شرکت‌هایی مثل GitHub، Airbnb و Shopify پلتفرم‌های خود را با استفاده از Ruby on Rails توسعه داده‌اند.
وب اسکرپینگ و کرال صفحات (Web scraping and crawling)
کتابخانه‌های متعددی در روبی وجود دارند که استخراج داده از صفحات وب را بسیار ساده می‌کنند. برای مثال، کتابخانه Vessel برای کرال کردن و دانلود صفحات وب استفاده می‌شود و کتابخانه Nokogiri هم برای تجزیه HTML و استخراج بخش‌های خاصی از صفحات وب کاربرد دارد. این ویژگی روبی می‌تواند کار متخصصین سئو و علم داده را ساده و راحت کند.
اتوماسیون و تست
روبی یکی از زبان‌های محبوب در حوزه DevOps و اتوماسیون است. برای مثال، پلتفرم Heroku که برای استقرار اپلیکیشن‌های وب استفاده می‌شود، ابتدا تنها از روبی پشتیبانی می‌کرد. این پلتفرم باعث شد تا برای تست، استقرار و آماده‌سازی اپلیکیشن‌ها، نیازی به مهندسان DevOps نباشد. ابزار محبوب مدیریت ماشین‌های مجازی، Vagrant نیز با روبی ساخته شده است. این ابزار به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد نرم‌افزاری که برای یک سیستم‌عامل خاص طراحی شده را روی سیستم‌عامل‌های دیگر اجرا کنند.
تحلیل داده و نمونه‌سازی (Prototyping)
خوانایی بالای روبی و کتابخانه‌های قدرتمند آن، این زبان را برای تحلیل داده و نمونه‌سازی مناسب کرده است. کتابخانه‌هایی مثل Daru برای تحلیل و مدیریت داده و Numo برای محاسبات عددی، ابزارهای قوی‌ای برای تحلیل‌گران و دانشمندان داده فراهم می‌کنند.
علاوه بر موارد بالا، روبی در حوزه‌هایی مانند توسعه اپلیکیشن موبایل، توسعه نرم‌افزار، توسعه بازی‌های کامپیوتری و تعامل با پایگاه‌های داده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مزایای زبان برنامه‌نویسی روبی
شاید مهم‌ترین مزیت روبی، فریم‌ورک قدرتمند توسعه وب آن یعنی Ruby on Rails باشد، اما این تنها مزیت روبی نیست. در ادامه مهم‌ترین نقاط قوت این زبان دوست داشتنی را بررسی می‌کنیم.
دینامیک و انعطاف‌پذیر
روبی امکان تغییر کد در زمان اجرای برنامه (runtime) را فراهم می‌کند. این ویژگی به شما انعطاف بیشتری در نوشتن کد و ایجاد برنامه‌ها می‌دهد. از طرفی، این زبان به شما اجازه می‌دهد عملکردهای اصلی آن را مطابق با اهدافتان تغییر دهید. برای مثال، شما می‌توانید به راحتی متدهای جدید به کلاس‌های موجود اضافه کنید یا حتی رفتار متدهای پیش‌فرض را تغییر دهید.
سرعت توسعه
یکی از برتری‌های اصلی زبان برنامه‌نویسی روبی، سرعت چشمگیر در توسعه نرم‌افزار است. این سرعت مدیون ویژگی‌های منحصربه‌فرد روبی و رویکرد چابک آن است. روبی با ارائه کتابخانه‌های جامع و پیش‌ساخته، امکان ایجاد سریع ساختار اولیه برنامه را فراهم می‌کند و توسعه‌دهندگان را از نوشتن مجدد کدهای تکراری بی‌نیاز می‌کند. همچنین، رویکرد چابک توسعه نرم‌افزار که در روبی به شدت مورد تاکید است، با ترکیب همزمان توسعه و تست، به کاهش زمان توسعه و افزایش کیفیت محصول نهایی کمک شایانی می‌کند.
یادگیری آسان و خوانایی بالا
روبی یکی از ساده‌ترین سینتکس‌ها را بین زبان‌های برنامه‌نویسی دارد. این مزیت مهم باعث شده تا روبی به یکی از اولین انتخاب مبتدیان برای یادگیری کدنویسی باشد. علاوه بر این، خوانایی بالا روبی، همکاری بین تیم‌های توسعه را تسهیل می‌کند، زیرا کدهای روبی معمولا نیاز به توضیحات زیادی ندارند.
شیءگرایی
روبی کاملا شیءگرا است. در این زبان، هر چیزی یک شی است، از اعداد گرفته تا متغیرها و کلاس‌ها. این ویژگی باعث می‌شود که ساختاردهی کدها آسان‌تر شود و قابلیت استفاده مجدد از کدها افزایش یابد.
فریم‌ورک قدرتمند Ruby on Rails
با اینکه در طی متن چندین بار به «روبی آن ریلز» اشاره کردیم، اما تاثیر این فریم‌ورک بر شناخته شدن زبان روبی به اندازه‌ای است که آن را انقلابی در توسعه وب می‌نامند. شاید اگر روبی آن ریلز نبود، این زبان برنامه‌نویسی حالا حتی نصف کاربران خود را هم نداشت.
به موارد بالا می‌توانیم جامعه بزرگ، سازگاری با پلتفرم‌های مختلف، رایگان و متن-باز بودن و همچنین بهره‌مندی از ابزارهای تست و توسعه پیشرفته را هم اضافه کنیم.
معایب روبی
روبی با همه مزایا و توانمندی‌های خود، معایب و چالش‌هایی دارد که در عصر حاضر بیشتر به چشم می‌آیند. شاید موارد زیر، بزرگ‌ترین چالش‌های روبی باشند که باعث شده تا در رقابت با زبان‌های مدرن، عقب بماند.
- عملکرد ضعیف‌تر نسبت به برخی زبان‌ها: روبی در مقایسه با زبان‌هایی مانند C++، Java، یا Go از نظر سرعت اجرا کندتر است و این در پروژه‌های بزرگ کاملا قابل مشاهده است.
- وابستگی زیاد به Ruby on Rails: گاهی اوقات، بزرگ‌ترین مزیت به بزرگ‌ترین چالش تبدیل می‌شود. وابستگی بیش‌از حد توسعه‌دهندگان روبی به Ruby on Rails از همین نوع است که باعث شده روبی خارج از این فریم‌ورک، کمتر مورد استفاده قرار گیرد.
- مقیاس‌پذیری سخت‌تر: اگرچه Ruby on Rails برای توسعه سریع ایده‌آل است، اما در مقیاس‌های بسیار بزرگ یا ترافیک بالا، گاهی مشکلاتی در مدیریت بار و مقیاس‌پذیری بروز می‌دهد. به همین دلیل، زبان‌ها و فریمورکهای دیگری مانند Node.js یا Python در این زمینه ترجیح داده می‌شوند.
- اکوسیستم محدودتر در حوزه‌های خاص: در حوزه‌هایی مانند یادگیری ماشین، علم داده و هوش مصنوعی، روبی نسبت به زبان‌هایی مثل Python از کتابخانه‌ها و ابزارهای کمتری برخوردار است. این محدودیت می‌تواند انتخاب زبان را برای پروژه‌های خاص دشوارتر کند.
چالش‌های بالا و ظهور زبان‌ها و ابزارهای جدیدتر باعث شده محبوبیت روبی نسبت به سال‌های گذشته کاهش پیدا کند. این موضوع می‌تواند به معنای کاهش فرصت‌های شغلی یا منابع آموزشی جدید باشد. با این اوصاف آیا روبی مرده است؟ آیا پایتون انتخاب بهتری محسوب می‌شود؟
روبی یا پایتون؟
زمانی که روبی منتشر شد، به دلیل قابلیت‌ها و ویژگی‌های جذابش به سرعت مورد استقبال قرار گرفت، اما اجازه دهید با شما صادق باشیم؛ در حال حاضر، پایتون به دلایل متعددی انتخاب بهتری نسبت به روبی محسوب می‌شود. این زبان به دلیل تنوع کاربرد در حوزه‌هایی مانند علم داده، یادگیری ماشین، هوش مصنوعی و توسعه وب، محبوبیت بیشتری دارد. سینتکس ساده و خوانا، همراه با جامعه کاربری بزرگ و منابع آموزشی فراوان، آن را برای مبتدیان و حرفه‌ای‌ها مناسب کرده است.
همچنین، فرصت‌های شغلی پایتون به‌مراتب بیشتر است و در شرکت‌های بزرگی مانند Google، Netflix و Facebook استفاده می‌شود. در حالی که روبی بیشتر به توسعه وب با Ruby on Rails محدود است، پایتون آینده‌ای روشن‌تر و دامنه کاربرد وسیع‌تری در دنیای فناوری دارد. در ادامه می‌توانید جدول مقایسه پایتون و روبی را مشاهده کنید.
| ویژگی | روبی (Ruby) | پایتون (Python) |
| سینتکس | کمی پیچیده‌تر و مبتنی بر قراردادها است. | ساده‌تر و واضح‌تر است. |
| سرعت اجرا | به طور کلی کندتر از پایتون است. | سریع‌تر از روبی است. |
| فریمورکهای محبوب | Ruby on Rails | Django, Flask |
| کاربردها | توسعه وب، برنامه‌های کاربردی وب | توسعه وب، علم داده، یادگیری ماشین، هوش مصنوعی، اتوماسیون |
| جامعه کاربری | بزرگ و فعال | بسیار بزرگ و فعال |
| یادگیری | نسبتاً آسان | بسیار آسان |
| موارد استفاده | پروژه‌های وب سریع و مقیاس‌پذیر | پروژه‌های بزرگ، پیچیده و متنوع |
آیا روبی فراموش شده است؟
پاسخ این سوال یک نه قاطع است! Ruby نمرده است و هنوز هم جامعه فعالی دارد و در بسیاری از پروژه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این وجود، ظهور زبان‌هایی مانند پایتون و جاوا اسکریپت، باعث شده روبی کمتر در مرکز توجه باشد. بسیاری از شرکت‌ها و پروژه‌های بزرگ مانند Shopify و GitHub هنوز به روبی وابسته‌اند، اما تعداد توسعه‌دهندگان جدیدی که روبی یاد می‌گیرند نسبت به زبان‌های رقیب کاهش یافته است. در مجموع، روبی “زنده” است، اما با چالش‌های جدی در رقابت با زبان‌های مدرن‌تر روبه‌رو است. در حال حاضر اگر به پلتفرم‌های کاریابی ایرانی مراجعه کنید، خواهید دید که میزان تقاضا برای توسعه‌دهندگان روبی در مقایسه با پایتون بسیار ناچیز است. شما چطور فکر می‌کنید، آیا روبی به مرور زمان فراموش خواهد شد یا Ruby on Rails همچنان آن را زنده نگه می‌دارد؟
منابع:
دیدگاهتان را بنویسید