دواپس (DevOps) در دنیای فناوری اطلاعات مفهومی نسبتا جدید محسوب می‌شود؛ مفهومی که از سال 2009 مطرح شد و به تدریج جای خود را در سازمان‌های کوچک و بزرگ باز کرد. تعریف دواپس کمی مبهم است و در منابع مختلف، تعاریف متفاوتی از آن ذکر شده است. DevOps از ترکیب دو واژه توسعه Development و عملیات Operations ایجاد شده است. قبل از مطرح شدن مفهوم دواپس، تیم‌های توسعه و عملیات به صورت مجزا در سازمان‌ها فعالیت می‌کردند.
تیم عملیات وظیفه حفظ و نگهداری نرم‌افزار را به عهده داشت و تیم توسعه، به دنبال افزودن امکانات و ويژگی‌های جدید به محصول بود. با چنین رویکردی، مراحل اضافه شدن امکانات جدید به یک نرم‌افزار و تست عملکرد این امکانات، یک فرایند زمان‌بر محسوب می‌شد.
دواپس تعامل میان این دو تیم را بیشتر و فاصله آن‌ها را کمتر می‌کند. به این ترتیب، فرایندهایی که ممکن بود چند هفته زمان ببرند، گاهی طی چند ساعت به نتیجه می‌رسند و امکانات با سرعت بسیار بیشتری در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد. به زبان ساده، Devops دو ارزش مهم در سازمان ایجاد می‌کند:
مراحل اولیه Devops معمولا شامل یکپارچه‌سازی مداوم و تحویل مداوم (CI/CD)، نظارت بلادرنگ (real-time)، سیستم‌های پاسخ به حوادث (IRS) و ایجاد پلتفرم‌هایی برای همکاری میان تیم‌ها می‌شود.
در این جا بر ارتباط میان تیم‌های توسعه و عملیات تاکید می‌کنیم، اما مفهوم دواپس در طول زمان گسترش یافته است و فرهنگی ایجاد کرده است که ارتباط میان تیم‌های دیگر را نیز در بر می‌گیرد.
به زبان ساده می‌توان گفت دواپس یک پل ارتباطی میان تیم‌ها ایجاد می‌کند. با این تعریف، مشخص می‌شود که Devops یک فناوری نیست بلکه فرهنگ، فرایندها و ابزارها را در بر می‌گیرد. به زبان ساده می‌توان گفت DevOps یک پل ارتباطی میان تیم‌ها ایجاد می‌کند. با این تعریف، مشخص می‌شود که DevOps یک فناوری نیست، بلکه فرهنگ، فرایندها و ابزارها را در بر می‌گیرد.
DevOps متدهای مختلفی دارد و با استفاده از ابزارهای مختلف، به شما کمک می‌کند تا بهتر و سریع‌تر فرایندهای توسعه نرم‌افزار را پیاده‌سازی کنید. برای مثال متد GitOps یکی از متدهای توسعه نرم‌افزار در محیط ابری (Cloud) برای تیم‌های بزرگ است که فرایند توسعه و هماهنگی‌های لازم آن را به شدت ساده می‌کند.
اگر بخواهیم از مهم‌ترین مفاهیم دواپس صحبت کنیم، در اولین قدم به نام آن اشاره می‌کنیم. DevOps همانطور که گفتیم از دو کلمه توسعه (Development) و عملیات (Operation) تشکیل شده است؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم که عملیات و توسعه از مهم‌ترین مفاهیم Devops هستند.
اما این مفاهیم کلی، خود شامل چندین مفهوم دیگر هستند؛ برای مثال در فاز توسعه می‌توانیم به برنامه (Plan)، کد، بیلد (ساخت اولیه) و تست اشاره کنیم. در فاز عملیات نیز مفاهیمی مانند استقرار، انتشار، تست مکرر و نظارت (Monitor) اشاره کنیم.
ابزارهای دواپس عموما وظیفه خودکارسازی فرایندها و بررسی عملکرد نرم‌افزار را بر عهده دارند. در مقالات بعدی، بهترین ابزارهای DevOps را به تفصیل بررسی خواهیم کرد اما برای نمونه می‌توانیم به مواردی مانند Gradle، Git، Jenkins، Azure, Bamboo و Docker اشاره کنیم. برای آشنایی بیشتر با داکر، می‌توانید مقاله روش‌های استفاده از داکر در محیط عملیاتی را بخوانید.
یکی از ابزارهای پرکاربرد در زمینه Devops، مدیریت پروژه و محاسبات ابری، نرم‌افزار Azure (آژور) شرکت مایکروسافت است. این ابزار با داشتن امکانات مختلف و در اختیار گذاشتن فضایی برای انجام محاسبات ابری پرسرعت، می‌تواند گزینه خوبی برای مدیریت پروژه‌های توسعه نرم‌افزار و دواپس باشد.
مهندس دواپس یا دواپس‌کار فردی است که در سازمان، به دنبال ایجاد ارتباط موثر بین تیم‌های عملیات، توسعه و … است. مهندس دواپس در واقع فردی است که علاوه بر تسلط بر مفاهیم و تکنیک‌های این حوزه، به فرهنگ مورد نیاز برای پیاده‌سازی موفق دواپس هم مسلط است.
همان طور که اشاره کردیم، دواپس به سرعت جای خود را در سازمان‌های سراسر جهان باز کرده است و روز به روز به تعداد شرکت‌هایی که از این روش برای بهبود عملکرد خود استفاده می‌کنند افزوده می‌شود؛ اما دلیل این استقبال چیست؟ Devops چه مزایایی دارد که توجه مدیران شرکت‌ها را به خود جلب کرده است؟
موارد زیر را می‌توان به عنوان تعدادی از مهم‌ترین مزایای دواپس در نظر گرفت:
به قول رابرت استرود: «دواپس در حقیقت قدرت بخشیدن به روند تحول در کسب و کار است که شامل ایجاد تغییرات در نگرش و عملکرد افراد می‌شود و روندها و فرهنگ را نیز تغییر می‌دهد». موثرترین استراتژی‌های دواپس بر پیشرفت‌های ساختاری متمرکز هستند. راه‌اندازی دواپس در یک سازمان نیاز به تغییر فرهنگ یا طرز فکر دارد.
این فرهنگ جدید، باعث همکاری بیشتری بین تیم‌های محصول، مهندسی، امنیت، فناوری اطلاعات، عملیات و … می‌شود. همچنین با اتوماسیون مسیر، دست‌یابی به اهداف کسب و کار را هموارتر می‌کند.
پاتریک دبوآ، خالق جنبش دواپس، می‌گوید: «بزرگترین مزیت دواپس، بینش یا بصیرتی است که ایجاد می‌کند.» این بینش جدید سازمان‌ها را وادار می‌کند تا سیستم را به عنوان یک کل واحد بهینه‌سازی کنند و تنها به بهینه‌سازی بخش فناوری اطلاعات اکتفا نکنند.
به عبارت دیگر، بصیرت ناشی از DevOps به سازمان‌ها کمک می‌کند منعطف‌تر باشند، مبتنی بر داده عمل کنند و منطبق با نیازهای مشتریان و ملزومات کسب و کار حرکت کنند.
بر اساس آمارها، سازمان‌هایی که اصول دواپس را به کار می‌برند، در زمینه توسعه و استقرار نرم‌افزار با سرعت و ثبات بیشتری عمل می‌کنند. همچنین آن‌ها به یک نیاز کلیدی عملیاتی دست یافته‌اند؛ اطمینان از این که محصول یا خدمات‌شان برای کاربران نهایی در دسترس است.
سازمانی که بتواند زودتر از همه محصولات و امکانات را در اختیار کاربران قرار دهد، از یک مزیت رقابتی برخوردار خواهد بود. دواپس کمک می‌کند تغییرات لازم، با سرعت بیشتری روی محصولات اعمال شود و امکانات جدید به سرعت در اختیار کاربران قرار گیرد.
تیم‌های دواپس چابک هستند و قابلیت‌های جدید را، در بخش‌های کوچک و هدفمند به محصول اضافه می‌کنند. علاوه بر دسترسی سریع مشتریان به امکانات جدید، Devops یک مزیت مهم دیگر نیز دارد؛ مشکلات یا باگ‌های احتمالی در این سیستم سریع‌تر شناسایی و رفع می‌شوند.
افراد مهم‌ترین اجزای دواپس هستند، نه ابزارها. آن‌ها می‌توانند شانس موفقیت سازمان را تا حد زیادی افزایش دهند. یک لیدر یا رهبر متقاعد‌کننده می‌تواند مزایای حاصل از چابکی DevOps را به صاحبان کسب و کار توضیح دهد و باورها و ترس‌های غلط را از بین ببرد.
همچنین از آن جا که سیستم‌های خودکار نقش مهمی در موفقیت DevOps دارند، یک متخصص اتوماسیون می‌تواند استراتژی‌هایی را برای یکپارچه‌سازی و استقرار مداوم نرم‌افزارها ایجاد کند و اطمینان حاصل کند که سیستم‌های تولید و پیش‌تولید کاملا مبتنی بر نرم‌افزار، انعطاف‌پذیر، سازگار و در دسترس هستند.
علاوه بر این، دواپس شرایطی را برای کارشناسان فراهم می‌کند که بیشتر به ابتکار و خلاقیت بپردازند. زمان و منابعی که در گذشته صرف توسعه و استقرار محصولات می‌شد، می‌تواند صرف نوآوری شود.
با راه‌اندازی سیستم دواپس بسیاری از امور به صورت خودکار انجام می‌شوند و کارشناسان می‌توانند زمان بیشتری را به شناسایی نیازهای مشتریان و کسب و کار اختصاص دهند و به درک عمیق‌تری از نیازمندی‌ها برسند. تمامی این موارد در نهایت منجر به نوآوری در تولید و توسعه محصولات خواهد شد.
با وجود مزایای مختلفی که Devops برای سازمان و کسب و کار به ارمغان می‌آورد، اما این تعریف چالش‌هایی هم دارد. عمده چالش‌های دواپس، مربوط به فاز پیاده‌سازی و استفاده از اجزای مختلف آن است. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:
همانطور که گفتیم، دواپس یک حوزه جدید است که هنوز در حال گذران مراحل رشد و بلوغ خود است. به همین خاطر، بازار کار Devops به ویژه در ایران، یک بازار با افق روشن و به اصطلاح یک اقیانوس آبی برای ورود نیروی تازه کار و متخصص است.
داشتن مهارت در کنار فرهنگ کار تیمی، از ویژگی‌های مهم برای ورود به بازار کار دواپس است.
طبق بررسی‌های ما از سایت‌های کاریابی و گزارش‌های سالانه حقوق و دستمزد، درآمد یک مهندس دواپس در ایران با توجه به سابقه کار و مهارت، چیزی بین بازه ۱۵ تا ۹۰ میلیون تومان (سال ۱۴۰۲) است. در بازار جهانی هم مهندسان Devops شرایط خوبی دارند و متوسط درآمد سالانه آن‌ها، در آمریکا حدود ۱۱۰ هزار دلار است که جزو حقوق‌های بالا به حساب می‌آید. اروپا نیز با متوسط حقوق ۸۰ هزار یورو، انتخاب خوبی برای ورود به این حوزه است.
از آن جایی که دواپس مبحثی گسترده و فراتر از یک روش یا ابزار است، ممکن است افراد تصورات مختلفی درباره آن داشته باشند. برخی از تصورات اشتباهی که درباره DevOps وجود دارند عبارتند از:
علاوه بر موارد بالا، چندین مورد دیگر نیز از این تصورات اشتباه درباره دواپس وجود دارد که در مقاله بلاگ آسا می‌توانید با این تصورات بیشتر آشنا شوید.
در این مقاله بررسی کردیم که منظور از Devops چیست و چه مزایایی برای سازمان‌ها دارد. گفتیم که این واژه از ترکیب کلمات Development و Operations ساخته شده است. از همین ترکیب مشخص است که DevOps قصد دارد میان تیم‌های توسعه و عملیات همکاری و تعامل ایجاد کند و با خودکارسازی و بهینه‌سازی فرایندها، سرعت توسعه و استقرار نرم‌افزار را افزایش دهد.
در نهایت DevOps موجب می‌شود محصولات و امکانات با سرعت بیشتر در اختیار کاربران قرار گیرد و خطاهای احتمالی زودتر شناسایی و رفع شوند. مجموعه این عوامل، مسیر رشد و پیشرفت کسب و کار را هموارتر خواهد کرد.
