یکی از رایج‌ترین مشکلات مربوط به تجربه کاری (UX) در هر محصول دیجیتالی از جمله سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها، ناتوانی کاربر در پیدا کردن چیزهایی است که نیاز دارد. اگر کاربری وارد یک سایت فروشگاهی شود و تنها با دو تا سه کلیک نتواند به صفحه مورد نظر خود برود، سایت مورد نظر از نظر قابلیت استفاده (Usability) با مشکل روبرو است. طراحان برای حل این مشکل از «تست درخت» استفاده می‌کنند. در این مقاله از بلاگ آسا در مورد مزایا و نحوه انجام tree test در طراحی تجربه کاربری صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.
تست درخت چیست؟
تست درخت (Tree Testing) نوعی تست قابلیت استفاده است که به صورت متنی ارائه می‌شود. قابلیت استفاده به این معنی است که کاربران چقدر راحت و سریع می‌توانند اطلاعات را در سایت یا اپلیکیشن پیدا کنند. در این تست از شرکت‌کننده‌ها خواسته می‌شود تا وظایف خاصی را در قالب یک سری سوال انجام دهند. این اطلاعات به صورت یک درخت با شاخه‌های فرعی دسته‌بندی می‌شوند. طراحان از نتایج حاصل از تست درخت برای بررسی نحوه پیمایش کاربران استفاده می‌کنند. هدف نهایی، تعیین این موضوع است که کاربران چقدر می‌توانند اطلاعات مورد نظر را به راحتی پیدا کنند.
تست درخت با یک مثال
«فرض کنید به خانه دوست‌تان رفته‌اید. از شما خواسته می‌شود به آشپزخانه بروید و یک قاشق بیاورید. شما ممکن است به سمت کشوی کابینت نزدیک ماشین ظرفشویی حرکت کنید، اما میانه راه تغییر نظر دهید و به سمت کشوی پیشخوان بروید. نکته این است که پیش‌فرض ذهنی شما احتمال می‌دهد که قاشق در یکی از این دو مکان باشد، اما دقیقا نمی‌دانید کجاست.»
مثال بالا نشان می‌دهد که کاربران به صورت پیش‌فرض می‌دانند که هر سایتی یک منو دارد، اما وقتی پیدا کردن محصول مورد نظر از طریق منو دشوار باشد، ممکن است از ادامه کار منصرف شوند. Tree test یک رویکرد عالی برای رفع احتمالات و شک‌های کاربر است که هدفش تعیین بهترین مسیر حرکتی کاربران در سایت یا یک اپلیکیشن خاص است.
تست درخت چه کاربردی دارد؟
تست درخت یک روش تحقیقاتی است که سلسله مراتب پیمایش وب‌سایت یا اپلیکیشن را آزمایش می‌کند. این تست به طراحان این امکان را می‌دهد تا بهترین ساختار را برای پیمایش راحت کاربران انتخاب کنند. tree test برای رفع هرگونه بهم‌ریختگی انجام می‌شود تا در نهایت محصول تجربه کاربری روان‌تری را ارائه دهد. از نتایج تست درخت برای موارد زیر استفاده می‌شود:
- چقدر یافتن اطلاعات برای کاربران سخت است؟
- کاربران با چه سرعتی می‌تواند در سایت حرکت کند تا به اطلاعات مورد نظر خود برسند؟
- چه چیزی باید حذف و چه چیزی باید اضافه شود؟
در tree testing به شرکتکنندگان مجموعه‌ای از وظایف داده می‌شود تا با انجام آن‌ها، قابلیت استفاده مورد سنجش قرار بگیرد. وظایف شامل یک ساختار درختی هستند که به صورت پیشنهادی ارائه می‌شوند. این ساختار مدام اصلاح می‌شود تا بهترین ساختار به دست آید. تست درخت معمولا در طراحی سایت، طراحی اپلیکیشن و حتی طراحی محصول انجام می‌شود.
مزایای تست درخت در تجربه کاربری
بیایید نگاهی به مزایای اصلی تست درخت در UX بیندازیم:
- پیشگیری از مشکلات: Tree test معمولا در اوایل فرایند تحقیق برای رفع مشکلات مربوط به ناوبری و قابلیت استفاده به کار می‌رود. از طرفی، نتایج تست درخت برای پیشگیری از مشکلات قبل از انتشار محصول یا راه‌اندازی سایت هم استفاده می‌شود.
- جلسات آزمایشی کوتاه: از آنجایی که روند انجام tree testing معمولا کوتاه است، یافتن شرکت‌کننده‌ها آسان‌تر از مطالعات طولانی مدت یا پیچیده خواهد بود. پس طراحان بدون اتلاف وقت می‌توانند این تست را انجام دهند.
- صرفه‌جویی در هزینه: از آنجایی که tree test را می‌توانیم از راه دور هم انجام داد، در هزینه‌های مربوط به اجاره مکان و هزینه‌های اداری صرفه جویی می‌شود. شرکتکنندگان نیز به راحتی از خانه می‌توانند در تست شرکت کنند.
- تجزیه و تحلیل آسان: نتایج حاصل از تست درخت به راحتی قابل تجزیه و تحلیل هستند و اکثر اصلاحات را می‌توان به سرعت مورد بررسی قرار داد. شرکت‌کننده‌ها تنها با یک‌سری اطلاعات شبیه به درخت مواجه هستند که درک آن‌ها بسیار ساده است.
- بهبود معماری اطلاعات: نتایج تست درخت به طراحان UX امکان می‌دهد معماری اطلاعات وب‌سایت یا اپلیکیشن را بهبود ببخشند و در عین حال قسمت‌هایی را مورد ارزیابی قرار دهند که کاربران ممکن است در آن‌ها سردرگم شوند.
- سنجش اعتبار ایده‌ها: Tree testing کمک می‌کند تا ایده‌ها قبل از ورود به مرحله طراحی اعتبارسنجی شوند. برخی از ایده‌ها ممکن است کاربردی نباشند و بهتر است جای خود را به ایده‌های اثربخش‌تر بدهند.
پیاده‌سازی تست درخت در طراحی تجربه کاربری چگونه است؟
اگر از قبل برای انجام tree testing برنامه‌ریزی شود، تست بهترین نتایج را به همراه دارد. به همین دلیل، در ادامه به مراحل انجام این تست اشاره می‌کنیم:
۱- ایجاد طرح تحقیقاتی
اکثر محققان دریافته‌اند که ایجاد یک طرح «تحقیقات از راه دور» بهینه‌تر است، زیرا شرکتکنندگان تحت تاثیر محیط آزمایشی قرار نمی‌گیرند. با این حال، انجام تست از راه دور همچنان به آمادگی نیاز دارد. طرح تحقیقاتی باید شامل موارد زیر باشد:
- مشکل: دلیل اجرای تست چیست؟
- اهداف: از تست چه انتظاری داریم؟
- پارامترها: از چه معیارهایی برای تست استفاده می‌شود؟
- شرکت‌کننده‌ها: چه کسانی هستند و آیا برای تست مناسب خواهند بود؟
۲- تعریف ساختار درختی
ایجاد یک طرح درختی که ساختار وب‌سایت، اپلیکیشن یا محصول را نشان می‌دهد، بسیار مهم است. درخت باید شامل تمام دسته‌های محتوایی اصلی، زیرمجموعه‌ها و صفحات پیشنهادی باشند. دسته‌های محتوای اصلی شما معمولا منوی سایت هستند. کاربران در ابتدا از منوهای سایت بازدید می‌کنند تا از این طریق به سمت محصولات یا خدمات بروند.
بسته به سلسله مراتب معماری سایت ممکن است به چندین سطح زیرمجموعه نیاز باشد. هر زیرمجموعه باید فهرست کاملی از گزینه‌ها را ارائه دهد تا بتوانید رفتار کاربر را ثبت کنید. زیرمجموعه‌ها شامل منوهای فرعی هستند. برای مثال، یک سایت فروشگاهی یک منوی اصلی با نام موبایل دارد. منوی فرعی آن شامل موبایل آیفون، موبایل سامسونگ و غیره است. هر چه درخت پیچیده باشد، پیمایش سخت‌تر است. پس توصیه می‌شود درخت کمترین شاخ و برگ را داشته باشد.
۳- تعیین وظایف کاربری
تعیین وظایف در ایجاد یک tree test کامل ضروری است. پیشنهاد می‌شود حداکثر ۱۰ سوال کوتاه و راحت (قابل درک) آماده شود. در ادامه به چند مثال از سوالات رایج در مورد طراحی سایت اشاره می‌کنیم:
- برای یافتن اطلاعات مربوط به تاریخچه سفارش خود کجا کلیک می‌کنید؟
- اگر به دنبال آخرین پست بلاگ بودید، کجا می‌رفتید؟
- اگر بخواهید با پشتیبانی مشتری تماس بگیرید، از کجا شروع می‌کنید؟
- برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد ماموریت و ارزش‌های شرکت به کجا می‌روید؟
- برای یافتن خط مشی بازگشت و بازپرداخت به کجا نگاه می‌کنید؟
- برای مرور دسته‌بندی محصولات، کجا کلیک می‌کنید؟
- اگر بخواهید در خبرنامه عضو شوید، کجا می‌روید؟
- برای دیدن تبلیغات یا تخفیف‌های هیجان‌انگیز به کجا می‌روید؟
- برای یافتن مشخصات فنی یک محصول به کجا مراجعه می‌کنید؟
- برای مشاهده یا ویرایش تنظیمات حساب خود کجا می‌روید؟
به شرکت‌کننده‌ها نباید گفت کجا کلیک کنند یا به کدام سمت بروند، زیر آن‌ها باید خودشان مسیر را کشف کنند. ایجاد سفر مشتری اهمیت زیادی دارد. هر شرکت‌کننده یک مشتری است و باید سفر خود را برای پاسخ به هر سوال طی کند. اگر سفر لذت‌بخش و سریع بود و تجربه کاربری بهتری را ارائه می‌داد، آن مسیر برای طراحی سایت در نظر گرفته می‌شود.
۴- استخدام شرکتکنندگان
برای به دست آوردن بالاترین کیفیت از نتایج tree test باید افراد مناسب برای اجرا استخدام شوند. شرکت‌کننده‌ها می‌توانند از بین مشتریان فعلی یا کارکنان انتخاب شوند. قاعده کلی این است که هر چه تعداد شرکتکنندگان بیشتر باشند، نتایج حاصل از تست درخت دقیق‌تر خواهد بود، زیرا آن‌ها نماینده تعداد بیشتری از کاربران هدف هستند. همچنین اکثر تست‌های درخت حدود ۵۰ تا ۱۵۰ شرکت کننده دارند که ۷ تا ۹ درصد حاشیه خطا را به همراه خواهند داشت. هر چه تعداد نفرات بیشتر باشد، درصد حاشیه خطا کاهش پیدا می‌کند و نتایج بهینه‌تر می‌شوند.
ارسال یک دعوت‌نامه به ایمیل یا پیام‌رسان‌هایی مانند تلگرام یا واتساپ راهی عالی برای ارتباط با افراد منتخب است. توصیه می‌شود برای افراد یک پاداش در نظر بگیرید تا انگیزه شرکت در تست را داشته باشند. سپس باید انتظارات لازم را برای انجام تست از جمله تعداد سوالات و زمان مورد نیاز برای پاسخ را به صورت واضح مشخص کنید.
۵- انتخاب بهترین روش تست
تست درخت را می‌توان با استفاده از آزمایش حضوری یا از طریق ابزارهای آنلاین از راه دور انجام داد. هر دو رویکرد مزایای مخصوص به خود را دارند. هنگام استفاده از آزمون حضوری، یک ناظر حضور دارد تا از افراد بپرسد که بر اساس چه استدلالی به سوالات پاسخ داده‌اند. تست از راه دور هم کارآمد است، زیرا به شکلی آسان، سریع و کم هزینه انجام می‌شود. شرکت‌کننده‌ها می‌توانند از هر مکانی در تست شرکت کنند.
استفاده از ابزارهای و تجهیزات مناسب هم پیشنهاد می‌شود. برای مثال، ابزار آنلاین Optimal Workshop مجموعه‌ای جامع از ابزارهای تحقیقات کاربر از جمله Treejack را ارائه می‌دهد که به طور خاص برای تست درخت طراحی شده است. این ابزار یک رابط کاربرپسند برای ایجاد و انجام tree test، تجزیه و تحلیل نتایج و به دست آوردن اطلاعات ارزشمند فراهم می‌کند. همچنین می‌توانید جلسات مربوط به تست درخت از راه دور را با استفاده از ابزارهای اشتراک گذاری صفحه و کنفرانس ویدیویی مانند Zoom یا Microsoft Teams انجام دهید و ضبط کنید. شرکتکنندگان را از این طریق این برنامه‌ها مشاهده کنید تا نحوه پاسخگویی آن‌ها به وظایف را مورد ارزیابی قرار دهید.
۶- اجرای آزمایشی تست درخت
اجرای یک تست پایلوت (مطالعه اولیه) مشخص می‌کند که آیا tree testing منطقی است یا خیر. آیا فرایند تست، دستورالعمل‌ها و اهداف دقیقی را ارائه می‌دهد؟ آیا جزئیات کم‌رنگند؟ آیا برخی دستورالعمل‌ها گیج‌کننده هستند؟ انجام آزمایش پایلوت به عنوان مرحله قبل از تست شناخته می‌شود و هدفش رفع ایرادها و مشکلات است. اگر تست واقعی به صورت بهینه شده انجام نشود، فقط اتلاف وقت خواهد بود. پس آزمایش پایلوت می‌تواند کیفیت سوالات را مورد ارزیابی قرار دهد تا نواقص استخراج شوند.
۷- اجرای کامل تست درخت
اجرای تست درخت را باید ساده‌ترین مرحله دانست، زیرا همه بررسی‌ها و تدابیر لازم قبل از اجرا انجام شده‌اند. مهم است تست در زمان مشخص شده انجام شود و در زمان تعیین شده به پایان برسد. شرکتکنندگان قبل از برگزاری باید آمادگی لازم را داشته باشند و تمام حواس خود را به آزمون بدهند. سپس نتایج تست جمع‌آوری خواهند شد.
۸- بررسی نتایج تست درخت
معیارهای رایجی که در tree testing قابل تجزیه و تحلیل هستند عبارتند از:
- میزان موفقیت: درصد شرکت‌کننده‌های که کار را انجام دادند، حتی اگر به طور مستقیم به هدف نرسیدند.
- مستقیم بودن: درصدی از شرکتکنندگان که به درستی وظایف را بدون مشکل انجام دادند.
- میانگین زمان صرف شده: شرکت‌کننده‌ها به طور متوسط چه مدت طول کشید تا کار را کامل کنند.
- نرخ یافتن: درصد شرکت کنندگانی که آیتم‌ها را پیدا کردند.
- زمان یافتن: میانگین زمان صرف شده برای شرکتکنندگان که وظایف را انجام دادند.
- دشواری انجام: تعیین امتیاز از ۱ تا ۱۰ (۱ راحت و ۱۰ دشوار) برای شرکت‌کننده‌ها نسبت به اینکه پاسخ به سوالات چقدر راحت یا سخت بوده‌اند.
بررسی موارد بالا میزان قابلیت استفاده یک سایت یا اپلیکیشن را مشخص می‌کند و اصلاحات لازم را به تیم توسعه و طراحی نشان می‌دهد.
کلام آخر
تست درخت در طراحی تجربه کاربری (UX) راهی برای ارزیابی قابلیت استفاده وب‌سایت‌ها یا اپلیکیشن‌ها است. با استفاده از این تست می‌توان مشکلات ناوبری را شناسایی و حل کرد و تجربه کاربری را بهبود داد. هر چه تجربه کاربری تقویت شود، کاربران بیشتری وارد سایت یا اپلیکیشن می‌شوند و از خدمات و محصولات استفاده می‌کنند. از این طریق می‌توان درک بهتری از نیازهای کاربران به دست آورد و رویکرد کسب و کار را مطابق با الگوهای رفتاری آن‌ها بهینه کرد.
منابع:
www.theproductmanager.com | www.cursorup.com | www.playbookux.com
دیدگاهتان را بنویسید