دیزاین سیستم (Design system) چیست؟

زمان مطالعه: 16 دقیقه

در دنیای طراحی دیجیتال، یکپارچگی و هماهنگی بین طراحان و توسعه‌دهندگان اهمیت زیادی دارد. پروژه‌های طراحی در مقیاس بزرگ، بدون یک چارچوب مشخص، به‌سرعت دچار بی‌نظمی می‌شوند و مدیریت تغییرات در آن‌ها دشوار خواهد شد. در چنین شرایطی، ساخت دیزاین سیستم راه‌حلی کارآمد خواهد بود.

در این مقاله از مجله آسا، قصد داریم گام‌به‌گام ساخت یک دیزاین سیستم حرفه‌ای را بررسی کنیم. از تعریف اصول راهنما و ایجاد توکن‌های طراحی گرفته تا ساخت کتابخانه کامپوننت‌ها و مستندسازی، تمامی مراحل را با جزییات توضیح خواهیم داد. اگر به‌دنبال یادگیری روش‌های استاندارد برای طراحی سیستماتیک و توسعه موثر محصولات دیجیتال هستید، این راهنما برای شماست.

دیزاین سیستم چیست و چرا اهمیت دارد؟

در دنیای طراحی دیجیتال، حفظ یکپارچگی و هماهنگی میان عناصر طراحی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هاست. دیزاین سیستم (Design System) مجموعه‌ای از اصول، راهنماها و کامپوننت‌های طراحی است که به تیم‌ها کمک می‌کند محصولات دیجیتال را به‌صورت منسجم، مقیاس‌پذیر و کارآمد توسعه دهند. این سیستم نه‌تنها شامل عناصر بصری مانند تایپوگرافی، رنگ‌ها و آیکون‌هاست، بلکه الگوهای طراحی، مستندات و قوانین نحوه استفاده از آن را نیز شامل می‌شود.

مزایای استفاده از دیزاین سیستم

دیزاین سیستم با استانداردسازی عناصر طراحی، روند کار تیمی را بهبود می‌دهد و باعث افزایش کارایی، مقیاس‌پذیری و انسجام در محصولات دیجیتال می‌شود. در ادامه به برخی از مهم‌ترین مزایای استفاده از دیزاین سیستم اشاره می‌کنیم:

• یکپارچگی و انسجام
  با استفاده از دیزاین سیستم، تمامی بخش‌های یک محصول، از رابط کاربری وب‌سایت گرفته تا اپلیکیشن‌های موبایل، از یک استاندارد مشخص پیروی می‌کنند. این یکپارچگی باعث بهبود تجربه کاربری و افزایش شناخت برند می‌شود.
• مقیاس‌پذیری و توسعه سریع‌تر
  وقتی یک دیزاین سیستم به‌درستی پیاده‌سازی شود، افزودن قابلیت‌های جدید یا طراحی مجدد بخش‌هایی از محصول بسیار سریع‌تر انجام می‌شود. تیم‌های طراحی و توسعه می‌توانند بدون نیاز به طراحی مجدد هر عنصر، از کامپوننت‌های آماده استفاده کنند.
• افزایش بهره‌وری و همکاری تیمی
  با وجود مستندات و راهنماهای مشخص، طراحان، توسعه‌دهندگان (دولوپرها) و مدیران محصول می‌توانند به‌راحتی با یکدیگر همکاری کنند. دیزاین سیستم باعث کاهش خطاها، جلوگیری از تکرار کارها و افزایش سرعت تصمیم‌گیری در تیم‌های طراحی و توسعه می‌شود.

مراحل ساخت دیزاین سیستم

در فرایند ساخت یک دیزاین سیستم کارآمد، چند مرحله اساسی وجود دارد که پیش از طراحی آغاز و حتی پس از آن ادامه پیدا می‌کند. در اینجا گام‌به‌گام ساخت یک دیزاین سیستم را با هم مرور می‌کنیم:

مرحله ۱: تحقیق و جمع‌آوری منابع

پیش از ایجاد هر دیزاین سیستمی، باید نیازهای تیم طراحی و توسعه مشخص شود. این مرحله مانند پایه‌گذاری یک ساختمان است؛ اگر بنیان قوی نباشد، کل ساختار با مشکل مواجه می‌شود.

تحلیل نیازهای تیم طراحی و توسعه شامل موارد زیر است:

• بررسی مشکلات فعلی در طراحی محصول: آیا طراحی یکپارچه است؟ آیا توسعه‌دهندگان در پیاده‌سازی کامپوننت‌ها با چالش روبه‌رو هستند؟
• تعیین نیازهای تیم‌های مختلف: دیزاین سیستم تنها مختص طراحان نیست، بلکه باید نیازهای توسعه‌دهندگان، مدیران محصول و حتی تیم بازاریابی را نیز پوشش دهد.
• مستندسازی فرایندهای طراحی فعلی: بررسی نحوه طراحی صفحات و کامپوننت‌ها در پروژه‌های گذشته می‌تواند نقاط ضعف و فرصت‌های بهبود را مشخص کند.

بررسی محصولات فعلی و مشکلات رایج را با پرسش‌های زیر بررسی می‌کنیم:

• آیا المان‌های طراحی در بخش‌های مختلف محصول یکسان هستند یا تفاوت دارند؟

• آیا کاربران تجربه کاربری یکپارچه‌ای در تمام پلتفرم‌ها (وب، موبایل، دسکتاپ) دارند؟

• آیا توسعه‌دهندگان مجبورند کامپوننت‌های مشابه را چندین بار کدنویسی کنند؟

بنچ‌مارک نمونه‌های موفق

بهترین راه برای ایجاد یک دیزاین سیستم موفق، الهام گرفتن از دیزاین سیستم‌های معتبر است. برخی از برترین دیزاین سیستم‌های دنیا عبارتند از:

• Material Design (گوگل): یکی از شناخته‌شده‌ترین دیزاین سیستم‌ها که برای ایجاد هماهنگی بین تمام محصولات گوگل توسعه یافت و دارای مستندات کاملی برای طراحی و توسعه است.
• Carbon Design System (IBM): دیزاین سیستمی مقیاس‌پذیر و مناسب است که برای سازمان‌های بزرگ به‌خوبی کار می‌کند.
• Atlassian Design System: این دیزاین سیستم برای محصولات سازمانی طراحی شده و شامل راهنماهای کاملی برای تعاملات کاربری و کتابخانه کامپوننت‌ها است.

مرحله ۲: تعریف اصول راهنما (Design Principles)

پس از تحلیل نیازها و جمع‌آوری منابع، قدم بعدی تعریف اصول راهنمای طراحی است. این اصول، چارچوب فکری و فلسفه دیزاین سیستم را مشخص و به تیم کمک می‌کنند تا تصمیمات طراحی سازگار و هدفمند بگیرند. بدون اصول راهنما، دیزاین سیستم به مجموعه‌ای از کامپوننت‌های پراکنده تبدیل می‌شود که ممکن است انسجام کافی نداشته باشند.

چرا اصول راهنمای طراحی مهم هستند؟

• یکپارچگی و انسجام: به تیم کمک می‌کند تا در تمامی بخش‌های محصول، زبان طراحی واحدی داشته باشد.
• تسهیل تصمیم‌گیری: هنگام طراحی کامپوننت‌های جدید، این اصول به‌عنوان معیار ارزیابی استفاده می‌شوند.
• بهبود تجربه کاربری: اصول راهنما تضمین می‌کنند که طراحی نهایی برای کاربران منطقی، قابل پیش‌بینی و کاربرپسند باشد.

برای تعریف اصول راهنما باید مراحلی را پشت سر گذاشت که عبارتند از:

• تعیین ارزش‌ها و اهداف طراحی با بررسی اینکه که چیزی برای برند و کاربران مهم است. در طراحی باید بیشتر بر روی سادگی دیزاین سیستم تمرکز کرد یا بر روی انعطاف‌پذیری آن؟ و با توجه به هویت برند، محصول باید رسمی و جدی باشد یا دوستانه؟
• الهام گرفتن از اصول راهنمای برندهای معتبر
  شرکت‌های بزرگ معمولا مجموعه‌ای از اصول طراحی دارند که مسیر تصمیم‌گیری آن‌ها را مشخص می‌کند. به‌عنوان مثال دیزاین سیستم گوگل از اصولی مانند «Bold, Graphic, Intentional» پیروی می‌کند که بر خوانایی، استفاده از رنگ‌های واضح، و ارتباط موثر تاکید دارد. در مقابل، دیزاین سیستم IBM کلیدواژه‌های «Universal, Inclusive, Human» را پایه خود قرار داده و به‌دنبال قابلیت دسترس‌پذیری و طراحی برای همه کاربران است.
• مستندسازی اصول در دیزاین سیستم
  پس از تعیین اصول، باید آن‌ها را مستند کرد تا در دسترس تمام اعضای تیم باشد. این مستندات باید توضیحات دقیق هر اصل، نمونه‌های بصری برای نمایش کاربرد آن و دستورالعمل‌هایی برای اعمال اصول در طراحی کامپوننت‌ها و صفحات را در بر بگیرند.

نکته: اصول راهنمای طراحی نباید بیش از حد کلی یا محدودکننده باشند. آن‌ها باید مسیر مشخصی را نشان دهند اما مسیر خلاقیت افراد را مسدود نکنند.

مرحله ۳: ایجاد توکن‌های طراحی (Design Tokens)

پس از تعریف اصول راهنمای طراحی، نوبت به ایجاد توکن‌های طراحی می‌رسد. توکن‌های طراحی عناصر پایه‌ای بصری هستند که برای ایجاد یکپارچگی و مقیاس‌پذیری در سیستم طراحی به کار می‌روند. این توکن‌ها شامل مواردی مانند رنگ‌ها، تایپوگرافی، فاصله‌ها، سایه‌ها و آیکون‌ها می‌شوند.

چرا توکن‌های طراحی اهمیت دارند؟

• یکپارچگی در طراحی: استفاده از توکن‌ها باعث می‌شود که تمام بخش‌های محصول دارای هماهنگی بصری باشند.
• مقیاس‌پذیری و مدیریت تغییرات: اگر یک رنگ یا سایه در تمام سیستم تغییر کند، فقط لازم است مقدار توکن مربوطه به‌روزرسانی شود.
• افزایش کارایی در دولوپ: توسعه‌دهندگان به‌راحتی می‌توانند از مقادیر ازپیش‌تعریف‌شده در کد استفاده کنند، بدون نیاز به حدس و خطا.

انواع توکن‌ها

توکن‌های طراحی انواع مختلفی دارند که هریک عنصری از هویت بصری را مشخص می‌کنند و عبارتند از:

• توکن‌های رنگ (Color Tokens): رنگ‌های اصلی برند، رنگ‌های پس‌زمینه، رنگ‌های متن، رنگ‌های هشدار و موفقیت.
• توکن‌های تایپوگرافی (Typography Tokens): تعاریف استاندارد برای سایز فونت، ضخامت، فاصله بین خطوط و استایل‌های نوشتاری.
• توکن‌های فاصله و اندازه‌گیری (Spacing & Sizing Tokens): تعیین اندازه‌های استاندارد برای فاصله بین عناصر و ابعاد کامپوننت‌ها.
• توکن‌های سایه و عمق (Shadow Tokens): مقادیر مشخصی برای افکت‌های سایه که در کامپوننت‌های مختلف استفاده می‌شوند.
• توکن‌های آیکون و لبه‌ها (Border & Icon Tokens): تعیین استانداردهای مربوط به ضخامت لبه‌ها، گوشه‌های گرد و اندازه آیکون‌ها.

نمونه‌ای از توکن‌های طراحی در CSS:

در این مثال، اگر رنگ اصلی برند تغییر کند، تنها مقدار –color-primary تغییر داده می‌شود و کل سیستم به‌صورت خودکار به‌روزرسانی خواهد شد.

برای مدیریت توکن‌های طراحی از ابزارهای مختلفی می‌توان استفاده کرد که پرکاربردترین آن‌ها شامل:

• Figma: امکان تعریف توکن‌ها و استفاده از آن‌ها در طراحی رابط کاربری.
• Style Dictionary (از Adobe): تبدیل توکن‌های طراحی به فرمت‌های مختلف (CSS، JSON، iOS، Android).
• Tokens Studio for Figma: پلاگینی که امکان مدیریت و همگام‌سازی توکن‌های طراحی را فراهم می‌کند.

مرحله ۴: طراحی و توسعه کتابخانه کامپوننت‌ها (Component Library)

در این مرحله از فرایند ایجاد یک دیزاین سیستم، هدف اصلی طراحی و توسعه کتابخانه کامپوننت‌ها است. این کتابخانه شامل مجموعه‌ای از عناصر طراحی است که در سراسر محصول استفاده می‌شوند و در واقع، اجزای اصلی رابط کاربری (UI) را تشکیل می‌دهند. این کامپوننت‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که هم از نظر بصری و هم از نظر عملکردی با نیازهای کاربران هماهنگ باشند.

کامپوننت‌های پایه

در اولین قدم از این مرحله، طراحی کامپوننت‌های پایه‌ای است. در ابتدا باید کامپوننت‌های اساسی و مورد نیاز برای هر پروژه را طراحی و تعریف کنید. این کامپوننت‌ها معمولا شامل موارد زیر هستند:

• دکمه‌ها (Buttons): دکمه‌های اولیه، ثانویه و انواع مختلف آن‌ها که شامل اندازه‌ها و رنگ‌های مختلف باشند.
• فیلدهای فرم (Form Fields): فیلدهای متنی، چک‌باکس‌ها، رادیوباتن‌ها، انتخاب‌گرهای تاریخ و غیره.
• کارت‌ها (Cards): کارت‌ها برای نمایش محتوا به‌صورت فشرده و جذاب. ممکن است شامل تصویر، متن، دکمه و غیره باشند.
• تب‌ها (Tabs): برای تفکیک محتوای مختلف و ایجاد رابط‌های تب‌دار.
• مدال‌ها (Modals): پنجره‌های پاپ‌آپ برای نمایش اطلاعات اضافی یا درخواست از کاربر.
• لیست‌ها و جداول (Lists and Tables): برای نمایش داده‌ها به‌صورت مرتب و منظم.

در این مرحله باید از برخی اصول مهم پیروی کنید:

• ماژولار بودن: کامپوننت‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که قابلیت استفاده مجدد در بخش‌های مختلف پروژه باشند.
• قابلیت سفارشی‌سازی: کامپوننت‌ها باید به‌راحتی قابل سفارشی‌سازی باشند تا نیازهای مختلف پروژه را برآورده کنند.
• سازگاری با دستگاه‌ها و مرورگرهای مختلف: اطمینان حاصل کنید که کامپوننت‌ها در تمام دستگاه‌ها (موبایل، دسکتاپ) و مرورگرها به‌درستی نمایش داده می‌شوند.

در گام بعدی باید از ابزارهایی برای طراحی و پیاده‌سازی استفاده کرد. برای طراحی و توسعه این کامپوننت‌ها، ابزارهای مختلفی وجود دارند که به طراحی دقیق‌تر و پیاده‌سازی مؤثرتر کمک می‌کنند. در اینجا به برخی از ابزارهای مهم اشاره می‌کنیم:

• Figma: یکی از ابزارهای محبوب طراحی UI است که به طراحان اجازه می‌دهد تا کامپوننت‌های گرافیکی مانند دکمه‌ها، فرم‌ها و آیکون‌ها را طراحی کنند. در Figma می‌توانید کتابخانه‌ای از کامپوننت‌ها بسازید.
• Storybook: این ابزار به‌طور خاص برای ایجاد و مستندسازی کامپوننت‌های UI استفاده می‌شود. با استفاده از Storybook می‌توان کامپوننت‌ها را در محیطی جداگانه و در حالت‌های مختلف مشاهده کرد. این ابزار به طراحان و توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا از عملکرد کامپوننت‌ها مطمئن شوند.
• React: اگر پروژه شما از React استفاده می‌کند، می‌توانید کامپوننت‌ها را به‌صورت کامپوننت‌های ری‌اکت پیاده‌سازی کنید. React اجازه می‌دهد تا آن‌ها را به‌شکل مدولار طراحی کرده و در قسمت‌های مختلف محصول قرار دهید.

۴. مستندسازی کامپوننت‌ها

مستندسازی کامپوننت‌ها در این مرحله اهمیت ویژه‌ای دارد. باید هر کامپوننت و نحوه استفاده از آن را به‌صورت واضح و کامل مستند کنید تا تیم‌های دیگر (طراحان، توسعه‌دهندگان، و غیره) به‌راحتی بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. مستندات باید شامل موارد زیر باشد:

• شرح کامپوننت: توضیحی کامل از اینکه هر کامپوننت چه وظیفه‌ای دارد.
• مثال‌های کد: نحوه استفاده از کامپوننت‌ها در کد.
• ویژگی‌های سفارشی‌سازی: نحوه تغییر و سفارشی‌سازی کامپوننت‌ها برای نیازهای مختلف.
• تصاویر و اسکرین‌شات‌ها: نمایش تصویری از کامپوننت‌ها در حالت‌های مختلف.

با طراحی و توسعه یک کتابخانه کامپوننت، تیم‌های طراحی و توسعه می‌توانند از یک مجموعه ثابت از اجزای رابط کاربری استفاده کنند که منجر به یکپارچگی بیشتر، کاهش زمان توسعه و بهبود تجربه کاربری می‌شود.

مرحله ۵: ایجاد الگوهای طراحی (Design Patterns)

در این مرحله از فرایند ایجاد یک دیزاین سیستم، هدف اصلی تعریف الگوهای طراحی است. این الگوها استانداردهایی برای تعاملات کاربری، ناوبری و فرم‌ها تعریف می‌کنند که به تیم‌ها کمک می‌کند تجربه کاربری (UX) یکنواخت و موثری را ایجاد کنند. الگوهای طراحی در واقع راه‌حل‌های اثبات‌شده برای مشکلات متداول طراحی هستند که می‌توانند در بخش‌های مختلف محصول به کار گرفته شوند. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

تعریف استانداردهای تعاملات کاربری

تعاملات کاربری به نحوه ارتباط کاربران با رابط کاربری و نحوه پاسخ‌دهی سیستم به آن‌ها اشاره دارد. در این بخش، باید قواعد و استانداردهایی را برای طراحی تعاملات کاربری ایجاد کنید. این استانداردها شامل موارد زیر هستند:

• کلیک‌ها و حرکات کاربر: باید مشخص کنید که کاربران چگونه می‌توانند با عناصر مختلف رابط کاربری مانند دکمه‌ها، منوها و لینک‌ها تعامل کنند. مثلاً دکمه‌های فعال و غیرفعال باید به‌طور واضح و قابل‌درک از یکدیگر تفکیک شوند.
• پیام‌های اطلاع‌رسانی: باید استانداردهایی برای نمایش پیام‌ها و هشدارها ایجاد کنید. این پیام‌ها باید با طراحی بصری مشخص و در موقعیت‌های مناسب نمایش داده شوند.
• نرم‌افزارهای تعامل‌گر: برای مثال، در زمان فیلتر کردن داده‌ها، باید روندهای مربوط به فیلتر، بارگذاری و نمایش نتیجه‌ها به‌طور شفاف و بصری برای کاربر مشخص شوند.

تعریف استانداردهای ناوبری (Navigation)

ناوبری یکی از مهم‌ترین جنبه‌های تجربه کاربری است که به کاربران این امکان را می‌دهد تا به‌راحتی در سرتاسر محصول جابه‌جا شوند. در اینجا باید استانداردهای ناوبری را به‌طور واضح تعریف کنید که شامل موارد زیر باشد:

• ناوبری اصلی: باید مشخص کنید که چگونه کاربران می‌توانند به بخش‌های اصلی وب‌سایت یا اپلیکیشن دسترسی پیدا کنند. این شامل منوهای بالای صفحه، منوهای کناری و ناوبری در فوتر است.
• ناوبری در داخل صفحات: باید الگوهایی برای جابه‌جایی در داخل صفحات طراحی کنید، مانند پیام‌های گام به گام، نوار پیشرفت و لینک‌های کشویی.
• ناوبری جستجو: ایجاد الگوهای جستجو برای کاربران که بتوانند به‌راحتی محتوای مورد نظر خود را پیدا کنند. این شامل طراحی میدان جستجو، پیشنهادات جستجو و فیلترها است.

تعریف استانداردهای فرم‌ها

فرم‌ها یکی از بخش‌های حیاتی هر رابط کاربری هستند که کاربران برای وارد کردن اطلاعات یا انجام اقداماتی از آن‌ها استفاده می‌کنند. طراحی صحیح و استاندارد فرم‌ها تأثیر زیادی بر تجربه کاربری دارد. در این بخش، باید استانداردهایی برای طراحی فرم‌ها تعریف کنید که شامل موارد زیر باشند:

• چیدمان فرم: چیدمان فیلدها باید منطقی و قابل فهم باشد. به‌طور کلی، فیلدهای مرتبط باید نزدیک هم قرار بگیرند و هر بخش از فرم باید از یکدیگر جدا باشد.
• استفاده از فیلدهای ورودی متنوع: باید استانداردهایی برای انواع مختلف فیلدهای ورودی (مانند متن، عدد، تاریخ، چک‌باکس‌ها و رادیوباتن‌ها) ایجاد کنید.
• اعتبارسنجی و پیام‌های خطا: پیام‌های خطا باید به‌طور واضح و در موقعیت‌های مناسب نمایش داده شوند تا کاربران بتوانند سریعا مشکل را برطرف کنند.
• دکمه‌های ارسال و بازنشانی: باید به‌وضوح دکمه‌های ارسال و بازنشانی فرم‌ها را طراحی کنید. این دکمه‌ها باید کاملاً متمایز از دیگر عناصر فرم باشند و عملگرهای واضحی را در اختیار کاربر قرار دهند.

در این بخش، می‌توانید الگوهایی برای صفحات مختلف مانند صفحات ورود (Login)، داشبوردها (Dashboards) و فرم‌های پیچیده (مانند فرم‌های ثبت‌نام یا خرید) ایجاد کنید.

• صفحه ورود (Login) بهتر است به‌صورت زیر طراحی شود:
  • چیدمان ساده و واضح: شامل فیلدهای ایمیل و رمز عبور به‌صورت مرتب در مرکز صفحه، همراه با دکمه‌های «ورود» و «فراموشی رمز عبور».
  • لینک‌های کمکی: برای کاربرانی که نیاز به راهنمایی دارند، لینک‌های کمکی مانند «ثبت‌نام» یا «بازیابی رمز عبور» در پایین صفحه قرار گیرد.
• داشبوردها (Dashboards) باید حاوی بخش‌های زیر باشند:
  • چیدمان اطلاعات در بخش‌های مختلف: داشبورد باید به‌گونه‌ای طراحی شود که داده‌ها به‌صورت کاربرپسند و قابل فهم نمایش داده شوند. معمولاً از کارت‌ها یا ویجت‌های اطلاعاتی برای نمایش خلاصه‌ای از داده‌ها استفاده می‌شود.
  • ناوبری واضح: نوار ناوبری یا منوی کشویی باید برای دسترسی آسان به بخش‌های مختلف داشبورد طراحی شود.
• فرم‌های پیچیده را باید در ساده‌ترین و قابل فهم‌ترین حالت برای کاربر طراحی کرد:
  • گام‌بندی فرم‌ها: برای فرم‌های پیچیده می‌توان فرم را به مراحل مختلف تقسیم کرد تا کاربر به‌تدریج اطلاعات را وارد کند. این کار باعث کاهش سردرگمی و ساده‌سازی تجربه کاربری می‌شود.
  • فیلدهای ورودی قابل تغییر: برخی از فرم‌ها به‌صورت داینامیک هستند و فیلدهای ورودی آن‌ها بسته به انتخاب‌های قبلی کاربر تغییر می‌کنند. باید به‌طور دقیق و استاندارد نحوه تغییر فیلدها و نحوه راهنمایی کاربران برای پرکردن فرم‌ها تعیین شود.

این استانداردها، همچنین به تیم‌های طراحی و توسعه این امکان را می‌دهند که تصمیمات طراحی‌شده به‌طور مؤثر در سراسر محصول استفاده و اجرا شوند.

مرحله ۶: مستندسازی و راهنمای استفاده

در این مرحله از فرایند طراحی یک دیزاین سیستم، هدف اصلی مستندسازی تمامی استانداردها، الگوها و کامپوننت‌های طراحی است تا طراحان و توسعه‌دهندگان بتوانند به‌طور مؤثر از آن‌ها استفاده کنند. مستندات باید به‌گونه‌ای تنظیم شوند که نه‌تنها راهنمایی دقیق و واضح ارائه دهند، بلکه قابلیت تعامل و به‌روزرسانی داشته باشند تا در طول زمان سیستم به‌روز باقی بماند.

مستندات دیزاین سیستم باید این اهداف را دنبال کنند:

• آموزش و راهنمایی: برای طراحان و توسعه‌دهندگان به‌گونه‌ای که بتوانند به‌راحتی از سیستم استفاده کنند.
• یکپارچگی: اطمینان از اینکه تمامی تیم‌ها از قوانین و اصول یکسان پیروی می‌کنند و هیچ تعارضی در طراحی پیش نمی‌آید.
• دسترسی آسان: مستندات باید در یک مکان متمرکز و با دسترسی ساده قرار گیرند تا تیم‌ها به‌سرعت به آن‌ها دسترسی پیدا کنند.

اجزای مستندات

مستندات دیزاین سیستم شامل اجزای مختلفی است که باید به‌طور دقیق و واضح توضیح داده شوند:

• کامپوننت‌ها و الگوها: توضیح مفصل درباره هر کامپوننت طراحی، نحوه استفاده از آن و پارامترهای مختلف که قابل تنظیم هستند. به‌عنوان مثال، برای دکمه‌ها، باید توضیح داده شود که چه نوع دکمه‌هایی وجود دارند، چه ویژگی‌هایی دارند (مثلاً اندازه، رنگ، متن) و در کجا باید استفاده شوند.
• نکات طراحی: این بخش شامل توضیحات درباره اصول طراحی مانند تناسبات، فضای سفید و ترکیب رنگ‌ها است که کمک می‌کند تا طراحی‌ها از نظر بصری هماهنگ و کاربرپسند باشند.
• الگوهای تعاملات: مانند نحوه عملکرد منوها، فرم‌ها، پیام‌ها و سایر تعاملات کاربری که می‌تواند شامل نکاتی برای اطمینان از تجربه کاربری خوب باشد.
• دستورالعمل‌های توسعه: توضیح نحوه پیاده‌سازی کامپوننت‌ها و الگوها در کد، همراه با مثال‌های عملی و بهترین شیوه‌های نوشتن کد (مثل CSS، JavaScript و React).

برای اینکه بتوان به‌راحتی از مستندات استفاده کرد، بهتر است از ابزارهای تعاملی استفاده کنید. این ابزارها به طراحان و توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهند که به‌راحتی با مستندات تعامل داشته باشند و نیازهای خاص خود را برطرف کنند. از جمله این ابزارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• Figma: به‌عنوان یک ابزار طراحی، Figma امکان ایجاد مستندات تعاملی را فراهم می‌کند که در آن طراحان می‌توانند کامپوننت‌ها را مشاهده کرده و مستقیماً از آن‌ها استفاده کنند.
• Storybook: ابزاری است که به طراحان و توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد کامپوننت‌های طراحی‌شده را در یک محیط تعاملی مشاهده کنند و نحوه استفاده از آن‌ها را یاد بگیرند.
• Zeroheight: این ابزار به شما اجازه می‌دهد مستندات را به‌صورت آنلاین ایجاد کرده و از آن‌ها در تیم‌های مختلف استفاده کنید.
• Confluence: ابزاری برای ایجاد مستندات و راهنماهای تیمی به‌طور جمعی که به‌طور خاص برای همکاری بین طراحان و توسعه‌دهندگان طراحی شده است.

ساختار پیشنهادی مستندات

مستندات باید ساختاری منظم و قابل‌فهم داشته باشند. در اینجا یک ساختار پیشنهادی برای مستندات دیزاین سیستم آورده شده است:

1. مقدمه که توضیحی است درباره دیزاین سیستم و هدف آن. در این بخش بهتر است به اهمیت استفاده صحیح از دیزاین سیستم نیز اشاره کرد.
2. دستورالعمل‌های طراحی که شامل اصول طراحی (رنگ‌ها، فونت‌ها، فضای سفید، تصاویر) و الگوهای رابط کاربری (دکمه‌ها، فرم‌ها، جعبه‌های گفت‌وگو) است.
3. کامپوننت‌ها و الگوها به‌صورت لیستی از کامپوننت‌ها و توضیحات مربوط به نحوه استفاده هرکدام، کدها و نمونه‌ها.
4. دستورالعمل‌های کدنویسی و پیاده‌سازی که در آن شیوه‌های نوشتن کد برای پیاده‌سازی کامپوننت‌ها و استانداردهای کدنویسی آورده شود.
5. نکات و بهترین شیوه‌ها برای استفاده از دیزاین سیستم در پروژه‌ها و توصیه‌های کاربردی برای طراحی و توسعه نیز آخرین مرحله مستندات است.

مستندات دیزاین سیستم باید به‌طور مداوم و با توجه به نیازهای تیم‌ها به‌روز شوند. این به‌روزرسانی‌ها می‌توانند شامل اضافه کردن کامپوننت‌های جدید، تغییر در طراحی یا بهبود دستورالعمل‌های کدنویسی باشند. برای این منظور، سیستم‌های مدیریت نسخه (مانند Git) می‌توانند برای پیگیری تغییرات و به‌روزرسانی مستندات به کار روند.

در نهایت، مستندات باید شامل بخش‌های آموزشی و پشتیبانی باشند تا طراحان و توسعه‌دهندگان در صورت بروز مشکلات یا سوالات، بتوانند به‌راحتی پاسخ‌های خود را پیدا کنند. این بخش‌ها می‌توانند شامل:

• سوالات متداول (FAQ)
• آموزش‌های ویدیویی
• مقالات آموزشی

مستندسازی و راهنمای استفاده از دیزاین سیستم برای اطمینان از یکپارچگی طراحی و توسعه در سراسر پروژه بسیار حیاتی است.

مرحله ۷: مدیریت و به‌روزرسانی مداوم

مدیریت و به‌روزرسانی مداوم دیزاین سیستم در پروژه‌های بزرگ یکی از چالش‌های اساسی است که می‌تواند تأثیر زیادی بر کارایی و یکپارچگی سیستم داشته باشد. این مرحله از فرایند طراحی دیزاین سیستم به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید که سیستم طراحی شما به‌طور مستمر با تغییرات پروژه، نیازهای کاربران و تحولات بازار همگام است.

چالش‌های نگهداری و توسعه دیزاین سیستم در پروژه‌های بزرگ

در پروژه‌های بزرگ، مدیریت و نگهداری دیزاین سیستم می‌تواند چالش‌هایی را به همراه داشته باشد. از جمله این چالش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حجم زیاد کامپوننت‌ها و الگوها: در پروژه‌های بزرگ، معمولا تعداد زیادی کامپوننت، الگو و دارایی طراحی وجود دارد که باید به‌طور مؤثر مدیریت شوند. این موضوع می‌تواند باعث پیچیدگی در به‌روزرسانی‌ها و اطمینان از هماهنگی بین تیم‌های مختلف شود.
• تغییر نیاز تیم‌های مختلف: نیاز تیم‌های طراحی و توسعه ممکن است به‌طور مداوم تغییر کند. برخی کامپوننت‌ها ممکن است به‌طور مکرر به روزرسانی شوند و برخی دیگر نیاز به تغییرات اساسی داشته باشند که می‌تواند بر هماهنگی دیزاین سیستم تاثیر بگذارد.
• تفاوت در اولویت‌ها: تیم‌های مختلف ممکن است اولویت‌های مختلفی داشته باشند که این موضوع می‌تواند چالش‌هایی در یکپارچگی سیستم ایجاد کند. مثلاً، طراحان ممکن است بخواهند کامپوننت‌های جدیدی اضافه کنند، درحالی‌که تیم توسعه ممکن است نیاز به نگهداری و به‌روزرسانی کدهای فعلی داشته باشد.
• مقاومت در برابر تغییر: اعضای تیم ممکن است در برابر تغییرات جدید مقاومت کنند، به‌ویژه اگر برای آن‌ها واضح نباشد که این تغییرات چرا ضروری هستند یا چگونه می‌توانند به بهبود کارایی پروژه کمک کنند.

روش‌هایی برای مدیریت تغییرات و دریافت بازخورد از کاربران

برای حل چالش‌های یادشده و به‌روزرسانی موثر دیزاین سیستم در پروژه‌های بزرگ، چندین روش مدیریتی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا تغییرات را به‌طور مؤثر مدیریت کرده و بازخوردهای لازم را دریافت کنید.

استفاده از ابزارهای مدیریت پروژه و نسخه‌ها

ابزارهای مدیریت پروژه و سیستم‌های کنترل نسخه می‌توانند به شما کمک کنند تا تغییرات را به‌طور موثر پیگیری کرده و براساس نیاز تیم‌ها و پروژه، به‌روزرسانی‌ها را اعمال کنید. ابزارهایی مانند Git و GitHub برای پیگیری تغییرات کد و مستندات بسیار مفید هستند. همچنین، ابزارهای مدیریت پروژه مانند Jira و Trello می‌توانند برای هماهنگی بین تیم‌ها و اولویت‌بندی تغییرات استفاده شوند.

ایجاد فرایندهای موثر برای ارزیابی و تصویب تغییرات

یک فرایند مشخص و شفاف برای ارزیابی تغییرات و به‌روزرسانی‌ها بسیار ضروری است. در این فرایند باید قبل از اعمال تغییرات، تاثیر آن‌ها باید به‌طور کامل ارزیابی شود. تغییرات جدید باید توسط تیم‌های مختلف (طراحی، توسعه، محصول) تصویب شوند تا از هماهنگی و یکپارچگی سیستم اطمینان حاصل شود. پس از تصویب تغییرات، باید آن‌ها آزمایش شوند تا مطمئن شویم که عملکرد صحیحی دارند و به بهبود تجربه کاربری کمک می‌کنند.

دریافت بازخورد مداوم از کاربران

برای اطمینان از اینکه دیزاین سیستم همیشه متناسب با نیازهای کاربران و تیم‌ها به‌روز است، دریافت بازخورد مداوم از طراحان، توسعه‌دهندگان و کاربران نهایی بسیار مهم است.  برگزاری جلسات بازخورد، انجام نظرسنجی و پر کردن فرم‌های بازخورد و استفاده از پلتفرم‌های تعاملی مانند Miro به دستیابی این هدف کمک می‌کند.

ایجاد یک تیم مدیریت دیزاین سیستم

برای مدیریت به‌روزرسانی‌ها و تغییرات در دیزاین سیستم، ایجاد یک تیم ویژه مسئول این امور بسیار مفید است. این تیم می‌تواند شامل طراحان، توسعه‌دهندگان و مدیران محصول باشد که به‌طور مداوم سیستم را بررسی کرده و تغییرات لازم را اعمال کنند. این تیم باید مسئولیت نظارت بر یکپارچگی سیستم، ایجاد مستندات و راهنمایی‌های جدید و اطمینان از تطابق دیزاین سیستم با اهداف پروژه را بر عهده داشته باشد.

مستندسازی تغییرات و آموزش مداوم

برای جلوگیری از سردرگمی و اطمینان از اینکه تمام اعضای تیم با تغییرات جدید آشنا هستند، باید تمامی تغییرات به‌طور مستند و به‌روزرسانی‌های لازم برای تیم‌ها فراهم شود. همچنین، باید آموزش‌های دوره‌ای برای طراحان و توسعه‌دهندگان جهت آشنایی با ویژگی‌های جدید دیزاین سیستم برگزار شود.

مدیریت و به‌روزرسانی دیزاین سیستم در پروژه‌های بزرگ نیازمند یک رویکرد سیستماتیک و همکاری مستمر بین تیم‌ها است.

بررسی نمونه‌های موفق دیزاین سیستم‌ها

در دنیای امروز، دیزاین سیستم‌های بسیاری در صنایع و سازمان‌های مختلف به کار گرفته می‌شوند. در این میان، سیستم‌های طراحی شرکت‌های اپل، مایکروسافت و اوبر، هریک با رویکردها و اصول خاص خود، در مقایسه با سایر نمونه‌ها سرآمد هستند.

سیستم طراحی اپل (Apple Design System)

اپل با ارائه «راهنماهای رابط انسانی» (Human Interface Guidelines)، دستورالعمل‌هایی جامع برای طراحی برنامه‌ها و رابط‌های کاربری در اکوسیستم محصولات خود فراهم کرده است. این نماها بر سادگی، وضوح و تمرکز بر تجربه کاربری تأکید دارند و به توسعه‌دهندگان کمک می‌کنند تا برنامه‌هایی با ظاهر و عملکرد هماهنگ با دستگاه‌های اپل ایجاد کنند. برای دسترسی به این منابع، می‌توانید به وب‌سایت رسمی اپل مراجعه کنید.

سیستم طراحی فلوئنت مایکروسافت (Microsoft Fluent Design System)

مایکروسافت با توسعه سیستم طراحی فلوئنت، به‌دنبال ایجاد تجربه‌های کاربری یکپارچه و منعطف در پلتفرم‌های مختلف است. این سیستم بر نور، عمق، حرکت، متریال و مقیاس تاکید دارد و هدف آن ایجاد رابط‌های کاربری پویا و جذاب است. برای آشنایی با این سیستم، می‌توانید به وب‌سایت رسمی فلوئنت دیزاین مراجعه کنید.

سیستم طراحی بیس اوبر (Uber Base Design System)

اوبر با معرفی سیستم طراحی بیس، به‌دنبال ایجاد یک زبان طراحی منسجم برای تمامی محصولات و خدمات خود است. این سیستم شامل مجموعه‌ای از کامپوننت‌ها، الگوها و راهنماهای طراحی است که به طراحان و توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا تجربه‌های کاربری هماهنگ و کارآمدی را ایجاد کنند. برای دسترسی به این سیستم طراحی، می‌توانید به وب‌سایت رسمی بیس دیزاین مراجعه کنید.

هر یک از این سیستم‌های طراحی با ارائه دستورالعمل‌ها و منابع جامع، به طراحان و توسعه‌دهندگان کمک می‌کنند تا محصولات دیجیتالی باکیفیت و تجربه کاربری بهینه ایجاد کنند.

جمع‌بندی

دیزاین سیستم مجموعه‌ای از اصول، راهنماها و کامپوننت‌های طراحی است که برای ایجاد یکپارچگی بصری و تجربه کاربری منسجم در محصولات دیجیتال استفاده می‌شود. فرایند ساخت آن شامل تحقیق، تعریف اصول طراحی، ایجاد راهنمای سبک، طراحی کامپوننت‌ها، تدوین الگوهای تعامل، مستندسازی و به‌روزرسانی مداوم است. همکاری میان طراحان و توسعه‌دهندگان، انعطاف‌پذیری و توجه به نیازهای کاربران از عوامل کلیدی در موفقیت یک دیزاین سیستم هستند. به‌روزرسانی مستمر و انطباق با تغییرات جدید، تضمین‌کننده پایداری و کارایی آن در بلندمدت خواهد بود.

 

منابع

www.uxpin.com | www.figma.com | www.webflow.com