فرض کنید صاحب یک کسب و کار آنلاین هستید و میخواهید حیطه فعالیتتان را گسترش دهید. در این شرایط تصور کنید که یک جام جهانبین دارید! یعنی یک قدرت ماورایی که میتوانید ببینید مشتریانتان دقیقا چه کسانی هستند؟ چه محصولاتی را از شما بیشتر دوست دارند؟ سایر علاقهمندیهای مشتریانتان چیست؟ در این شرایط احتمال موفقیت شما چقدر است؟ درست است؛ نزدیک ۱۰۰ درصد! خبر خوب این که الان در جهان این جام وجود دارد! هوش تجاری، قابلیتهایی مثل جام جهان نما در اختیار شما به عنوان صاحب کسب و کار قرار میدهد. اما هوش تجاری چیست؟ چطور میتواند به کسب و کارها کمک کند؟ شرکتهای بزرگ چطور از این دانش جدید استفاده میکنند؟ در ادامه همراه ما باشید تا به تمام این سوالات پاسخ دهیم.
هوش تجاری چیست؟
Business intelligence، که به اختصار BI نامیده میشود، فرآیندی مبتنی بر تکنولوژی، برای تجزیه و تحلیل دادههای یک کسب و کار است. این فرآیند که در فارسی «هوش تجاری» ترجمه میشود، با استفاده از علم داده، اطلاعات عملی در اختیار مدیران و تصمیمگیران کسب و کارها قرار میدهد تا بتوانند برای پیشبرد کارها بهترین تصمیمگیری ممکن را داشته باشند.
مزایای استفاده هوش تجاری (BI) چیست؟
هوش تجاری تصمیمگیری مبتنی بر واقعیت را با استفاده از دادههای آماری و نه مفروضات و احساسات فراهم میکند. ابزارهای BI تجزیه و تحلیل دادهها را انجام میدهند و گزارشها، خلاصهها، داشبورد، نقشهها، نمودارهایی را ایجاد میکنند تا اطلاعات دقیقی درباره ماهیت کسب و کار را در اختیار کاربران قرار دهند. به طور کلی موارد زیر را میتوان به عنوان مزایای هوش تجاری عنوان کرد:
تجسم داده (Data Visualization)
تا زمانی که دادهها پردازش نشوند و صرفا دادههای خام داشته باشید، نمیتوانید از آنها استفاده کنید. زمانی این دادهها قابل استفاده میشوند که بتوانید آنها را تجسم کنید. نمایش دادههای پیشرفته به صورت کاربردی، یکی از مزایای هوش تجاری است. BI با استفاده از یک رابط کاربری ساده و همچنین استفاده از قالبهای گرافیکی مناسب برای نمایش دادهها، درک بهتری از اطلاعات برای شما ایجاد میکند.
ارتباط (Connection)
هوش تجاری، مدیریت و دسترسی به منابع مختلف دادهها را برای شما امکانپذیر میکند. در این شرایط نمای کاملی از کسبوکار و شرکتتان دارید و میتوانید برای تصمیمگیری بهتر از آن استفاده کنید؛ چیزی که در محیطهای دادهای دیگر امکانپذیر نیست.
همکاری (Collaboration)
با استفاده از ابزارهای هوش تجاری، دسترسی شما به اطلاعات خیلی بهتر میشود. این مسئله عملکرد بخش تجاری و واحدهای آن مانند بازاریابی، امور مالی، فروش، اجرایی، پشتیبانی و منابع انسانی را به صورت تکی یا در هنگام همکاری آنها بهتر میکند.
چند پلتفرم، چند کاربر (Multi-Platform, Multi-User)
برنامه های BI به صورت آنلاین و در محیط های تلفن همراه کار میکنند. ابزارها عملکرد سیستم را بهبود میبخشند تا شرکتها بتوانند اطلاعات بیشتر و سریعتری را در اختیار کاربران هدف خود قرار دهند. این ابزارها هنگام استفاده از دادهها با حجم خیلی زیاد عملکرد بسیار خوبی دارند.
مقیاسپذیری (Scalability)
داشبوردها و گزارشها در دسترس بسیاری از کاربران است و فقط به تحلیلگران داده یا مدیران سازمان محدود نمیشود. بسیاری از سیستمهای BI قابلیت مقیاسپذیری را، که امکان تغییر در اندازه یا واحد دادهها را ممکن میکند، برای استفاده در گزارش و تجزیهوتحلیل پیشرفته به کاربران خود ارائه میدهند.
سرعت و مزیت رقابتی (Speed and Competitive Advantage)
هوش تجاری به دلیل دسترسی به دادههای جهانی، میتواند امکان گزارشگیری، تجزیهوتحلیل و برنامهریزی سریعتر را فراهم کند. این قابلیت باعث میشود تصمیمگیری و واکنش سریع و مناسب به تغییرات بازار یا سایر شرایط حرفهایتر انجام شود.
دادههای معتبر و دقیق (Trusted Data and Accuracy)
با کمک هوش تجاری سفارشی و شخصیسازی گزارشهایتان ممکن میشود و شاخصهای عملکرد کلیدی (KPIها) را با استفاده از بیش از یک منبع داده میتوانید بررسی کنید. گزارشهایی که در لحظه آماده میشوند و اطلاعاتی که ارائه میدهند، به سازمانها و کارکنان آنها کمک میکند تصمیمات بهتری بگیرند.
تجزیه و تحلیل و بینش (Analysis and Insights)
هوش تجاری حجم زیادی از دادهها را برای سرعت بخشیدن به فعالیت هایی مثل پیشبینی، بودجهبندی، برنامهریزی و اجرا پردازش میکند. تجزیه و تحلیل رقبا به شما کمک میکند تا عملکرد آنها را بررسی کنید. در این جا هوش تجاری میتواند دلیل تمایز محصول و خدمات شما از رقیبهایتان باشد.
پشتیبانی تصمیمگیری (Decision-Making Support)
وقتی شرکتها بتوانند در زمان مناسب، از دادههای موجود برای تصمیمگیری دقیقتر و سریعتر استفاده کنند، یک مزیت رقابتی مهم پیدا خواهند کرد.
بهرهوری و بازدهی (Efficiency and Productivity)
داشتن یک دید ۳۶۰ درجهای از تمامی فعالیتها، به شرکت شما کمک میکند تا مشکلات را شناسایی کنید، فرایندها را بهبود ببخشید، فروش را افزایش دهید و در نهایت درآمدتان را بیشتر کنید.
رضایت مشتری (Customer Satisfaction)
هوش تجاری همچنین میتواند به شما کمک کند تا محصول یا خدمتی که در آن ضعیف هستید پیدا کنید و با ایجاد تغییرات لازم، میزان رضایت مشتریان خود را بهبود بخشید. گزارشهای درک رفتار مشتری، آشنایی با پرسونای کاربر و بازخورد مشتری به شما کمک میکنند و برای ایجاد تغییر، اصلاح و بهبود خدمات به مشتری و در نتیجه افزایش رضایتمندی آنها بسیار مفید هستند.
رضایت کارکنان (Employee Satisfaction)
با استفاده از دادههای BI، شما حتی میتوانید نقاط قوت و ضعف اعضای تیمتان را ارزیابی کنید و برنامههای آموزشی مربوطه را برای حمایت از موفقیت آنها در نظر بگیرید. ابزارهای هوش تجاری میتوانند به طور خودکار رفتارهای مثبت را تشخیص دهند و به طور مرتب مشارکت و پیشرفت کارکنانتان را ثبت کنند.
پسانداز و سودآوری (Savings and Profitability)
ابزارهای BI میتوانند هر گونه مغایرت، ناکارآمدی یا خطا را تجزیهوتحلیل کنند. BI با ارائه بینشهایی که میتواند در آینده منجر به فروش شود، شما را راهنمایی میکند که چگونه بودجهبندی و هزینه کنید، تا حاشیه سودتان افزایش پیدا کند.
هدفگذاری استراتژیک و KPI ( Strategic and KPI Targeting)
هوش تجاری به شما کمک میکند تا فرصتهای جدید را سریعتر پیدا کنید و با استفاده از استراتژیهای هوشمندتر مزیتهای رقابتی به دست آورید. شما میتوانید از دادهها برای شناسایی روندهای بازار و کمک به بهبود حاشیه سود استفاده کنید. گزارشهایی که روند فعالیتهای شما را به سمت KPIهای تأییدشده را نشان میدهند، تعیین میکنند که شرکت شما برای رسیدن اهداف خود در مسیر درست قرار دارد یا نه!
چرا استفاده از هوش تجاری در کسب و کار اهمیت دارد؟
استفاده از هوش تجاری در دنیای امروز اهمیت زیادی دارد. صرفهجویی در زمان و منابع میتواند به نقطه قوت سازمان شما تبدیل شود و تفاوتها را شکل دهد. در ادامه به مواردی که نشاندهنده اهمیت هوش تجاری هستند، اشاره میکنیم. به طور کلی هوش تجاری:
- KPI (شاخصهای کلیدی عملکرد) مناسب را بر اساس دادههای گذشته شما تشخیص میدهد.
- کمک میکند فرایندهای متنوعی را شناسایی و تعیین کنید.
- با تشخیص روند بازار و شناسایی مشکلات تجاری که نیاز به برطرف شدن دارند، کمک میکند پیشرفتتان را سریعتر کنید.
- به نمایش کاربردی دادهها کمک میکند که باعث افزایش کیفیت دادههای شما و در نتیجه بهبود کیفیت تصمیمگیریهایتان میشود.
سیستمهای هوش تجاری چگونه پیادهسازی میشوند؟
مراحل پیادهسازی هوش تجاری به شرح زیر است:
- مرحله اول: دادههای خام از دادههای پراکنده شرکتها جمعآوری و استخراج میشوند. این دادهها میتوانند در چندین سیستم ناهمگن پخش شده باشند.
- مرحله دوم: دادههای پایش شده، به انبار داده تبدیل میشوند. جداول و اطلاعات به هم متصل میشوند و پایگاه داده تشکیل میشود.
- مرحله سوم: با استفاده از سیستم BI کاربر میتواند درخواستهای متنوعی برای ایجاد گزارش، تحلیل، برنامهریزی و … ایجاد کند.
کاربران اصلی هوش تجاری چه کسانی هستند؟
افرادی را که از هوش تجاری استفاده میکنند، به طور کلی میتوان به سه دسته تقسیم کرد. البته این دستهبندی به این معنا نیست که هوش تجاری برای بقیه افراد قابل استفاده نیست. هدف از این تقسیمبندی تاکید بر کاربرانی است که میتوانند بیشترین استفاده را از BI برای رسیدن به اهداف خود داشته باشند.
۱. تحلیلگران حرفهای داده:
یکی از گروههایی که استفاده زیادی از هوش تجاری دارند تحلیلگران دادههای آماری هستند. سیستم BI به آنها کمک میکند تا بینش تازهای برای توسعه استراتژیهای تجاری منحصر به فرد کسب کنند.
۲. فعالان حوزه IT:
این کاربران میتوانند با استفاده از BI زیرساختهای خود را بهبود ببخشند و فعالیتها را تسریع کنند.
۳. فعالان حوزه تجارت:
مدیر عامل یا مدیران ارشد شرکتها میتوانند با استفاده از BI فرایندها بررسی کنند، کارایی فعالیتهای تجاری خود را افزایش دهند و به سودآوری بیشتری برسند.
انواع ابزارها و نرم افزارهای هوش تجاری
ابزارها و نرم افزارهای BI انواع مختلفی دارند. در ادامه نگاهی گذرا به برخی از انواع رایج آن BI خواهیم داشت.
- نرمافزار گزارشدهی (Reporting software): از نرمافزارهای گزارشدهی برای گزارش، سازماندهی، فیلتر و نمایش دادهها استفاده میشود.
- نرمافزار تجسم دادهها (Data visualization software): نرمافزار تجسم دادهها، مجموعهای از اطلاعات را برای راحتی در خواندن و ارائه تصویری جذاب از نظر بصری آماده میکند.
- ابزارهای داده کاوی (Data mining tools): ابزارهای داده کاوی با استفاده از مواردی مانند هوش مصنوعی، ماشین لرنینگ و آمار، مقادیر زیادی داده را برای ساختن الگوهای معنادار پایش میکنند.
- پردازش تحلیلی آنلاین (Online analytical processing): ابزارهای OLAP این امکان را به کاربران میدهد که مجموعهای از دادهها را از زوایای متفاوت بررسی و بر اساس دیدگاههای مختلف تجاری تجزیهوتحلیل کنند.
نمونههای استفاده از هوش تجاری در کسبوکارها
بعضی از موفقترین شرکتهای دنیا از هوش تجاری برای افزایش درآمد، وفاداری مشتری، اثربخشی عملیاتی، تبلیغات، افزایش ارزش سهام، پیشبینی رفتار مشتری و توسعه فرصتهای تجاری جدید استفاده میکنند. در ادامه به بعضی از آنها اشاره میکنیم.
امریکن اکسپرس (American Express)
هوش تجاری نقش مهمی در صنعت مالی دارد. امریکن اکسپرس از این فناوری برای توسعه محصولات جدید خود شامل خدمات پرداخت و پیشنهادات بازارهای مالی به مشتریان استفاده میکند. با بررسیهای این شرکت در بازار استرالیا مشخص شد حدود ۲۴ درصد از کل کاربران استرالیایی پس از مدت چهار ماه حسابهای خود را می بندند. با شناسایی این افراد و استفاده از این اطلاعات، امریکن اکسپرس اقداماتی را برای حفظ مشتریان خود برنامهریزی کرد. هوش تجاری همچنین به شرکت کمک میکند تا کلاهبرداریها را به طور دقیق تشخیص دهد و از مشتریانی که اطلاعات بانکی آنها ممکن است به خطر بیفتد، محافظت کند.
کوکاکولا (Coca-Cola)
با وجود ۳۵ میلیون دنبالکننده در توییتر و ۱۰۵ میلیون طرفدار در فیس بوک، کوکاکولا از دادههای به دست آمده از رسانه های اجتماعی خود استفاده بسیار سودآوری دارد. با استفاده از هوش مصنوعی و فناوری تشخیص چهره، این شرکت میتواند زمان انتشار پست عکسهای نوشیدنیهای خود را آنلاین رصد کند. این دادهها، همراه با قدرت هوش تجاری، اطلاعات و چشم انداز بسیار مهمی را در اختیار شرکت قرار میدهد. از این طریق آنها متوجه میشوند که چه کسانی و در کجا نوشیدنیها را مینوشند، چرا برند آنها را منشن میکنند. این اطلاعات در اجرای تبلیغات هدفمند بسیار اثرگذار است. تا حدی که ممکن است چهار برابر بیشتر از یک تبلیغ عمومی منجر به کلیک شود.
نتفیلیکس (Netflix)
یک شرکت سرگرمی آنلاین با ۱۴۸ میلیون کاربر میتواند حجم زیادی از اطلاعات را ارائه دهد و استفاده از این دادهها در بستر هوش تجاری میتواند یک مزیت رقابتی عالی ایجاد کند. نتفیلیکس از این دادهها به روشهای مختلفی استفاده میکند.
یک مثال این است که چگونه شرکت ایدههای اصلی برنامه و سریالها را بر اساس برنامههایی که قبلا پخش شده و موفق بودهاند، تدوین و برنامهریزی میکند. نتفیلیکس همچنین از هوش تجاری استفاده میکند تا مردم را با محتوای خود درگیر کند. این سرویس همچنین در اجرای تبلیغات با محتوای هدفمند بسیار خوب عمل میکند. طوری که سیستم پیشنهاد دهنده آن بیش از ۸۰ درصد محتوای پخش شده را هدایت میکند.
جمعبندی
در این مقاله سعی کردیم تا توضیحات کوتاهی درباره دانش جدید و کاربردی هوش تجاری ارائه دهیم. دنیای تکنولوژی و تجارت درحال تغییر و قدم برداشتن به سوی روشهای نوین است. فرصتهای تجاری و شغلی تخصصی جدیدی در حال شکلگیری هستند. آشنا شدن با ترندهای روز میتواند شما را در زندگی کاری و شخصی با بینشهای جدیدی آشنا کند. اگر با هوش تجاری آشنا هستید یا تجربهای در این زمینه دارید، نظرات خود را با ما در میان بگذارید. اگر هم میخواهید بیشتر با این مسیر شغلی آشنا شوید، پیشنهاد میکنیم مقاله «چرا باید در حوزه هوش تجاری کار کنم؟» را در بلاگ آسا بخوانید.