دواپس (DevOps)

دواپس (DevOps) در دنیای فناوری اطلاعات مفهومی نسبتا جدید است که از سال ۲۰۰۹ مطرح شد و به‌تدریج جایگاه مهمی در سازمان‌های کوچک و بزرگ پیدا کرد. این مفهوم از ترکیب دو واژه توسعه (Development) و عملیات (Operations) به وجود آمده است. پیش از ظهور DevOps، تیم‌های توسعه و عملیات به‌طور جداگانه در سازمان‌ها فعالیت می‌کردند که این رویکرد معمولا منجر به تاخیر در افزودن امکانات جدید و تست عملکرد نرم‌افزار می‌شد.

تیم عملیات وظیفه حفظ و نگهداری نرم‌افزار را به عهده داشت و تیم توسعه، به‌دنبال افزودن امکانات و ويژگی‌های جدید به محصول بود. با چنین رویکردی، مراحل اضافه شدن امکانات جدید به یک نرم‌افزار و تست عملکرد این امکانات، یک فرایند زمان‌بر محسوب می‌شد.

اما دوآپس چیست و چگونه می‌تواند این مشکلات را حل کند؟ دواپس با هدف نزدیک‌تر کردن این دو تیم و افزایش تعامل بین آن‌ها، فرایندهای پیچیده را ساده‌تر کرده است. با این رویکرد، تغییراتی که ممکن بود هفته‌ها زمان ببرد، اکنون در چند ساعت انجام می‌شود. به زبان ساده، DevOps دو ارزش کلیدی را به سازمان‌ها ارائه می‌دهد:

• توسعه سریع‌تر

• نگهداری ساده‌تر

مراحل اولیه DevOps معمولا شامل یکپارچه‌سازی مداوم و تحویل مداوم (CI/CD)، نظارت بلادرنگ (real-time)، سیستم‌های پاسخ به حوادث (IRS) و ایجاد پلتفرم‌هایی برای همکاری میان تیم‌ها می‌شود. در اینجا بر ارتباط میان تیم‌های توسعه و عملیات تاکید می‌کنیم، اما مفهوم دواپس در طول زمان گسترش یافته است و فرهنگی ایجاد کرده که ارتباط میان تیم‌های دیگر را نیز در بر می‌گیرد.

به زبان ساده می‌توان گفت دوآپس یک پل ارتباطی میان تیم‌ها ایجاد می‌کند. با این تعریف، مشخص می‌شود که DevOps یک فناوری نیست بلکه فرهنگ، فرایندها و ابزارها را شامل می‌شود.

مفاهیم کلیدی دواپس

در پاسخ به سوال اینکه مفاهیم کلیدی DevOps چیست باید گفت این اصطلاح از ترکیب دو واژه «توسعه» و «عملیات» تشکیل شده است و هدف آن ایجاد هماهنگی و تعامل بین این دو حوزه است. این تعامل شامل اصول و فرایندهایی است که تیم‌ها را قادر می‌سازد تا با استفاده از ابزارهای مناسب، چرخه توسعه و استقرار نرم‌افزار را بهینه کنند.

در این مسیر، DevOps به دو فاز کلیدی تقسیم می‌شود:

۱. فاز توسعه (Development): شامل برنامه‌ریزی (Plan)، کدنویسی (Code)، ساخت اولیه (Build) و تست (Test) است. این مراحل به تیم‌های توسعه کمک می‌کند تا نرم‌افزار را با سرعت و کیفیت بیشتری تولید کنند.

۲. فاز عملیات (Operations): شامل استقرار (Deploy)، انتشار (Release)، تست مکرر و نظارت (Monitor) است که تضمین می‌کند نرم‌افزار به‌درستی کار می‌کند و نیازهای کاربران را برآورده می‌سازد.

این مفاهیم نشان می‌دهند که DevOps تنها یک فناوری نیست، بلکه مجموعه‌ای از فرهنگ، فرایندها، و ابزارهایی است که به تیم‌ها کمک می‌کند تا به شکلی موثرتر همکاری کنند و اهداف سازمانی را تحقق بخشند.

بهترین ابزارهای DevOps

یکی از جنبه‌های مهم در آموزش دواپس، آشنایی با ابزارهای مختلف این حوزه است که به خودکارسازی فرایندها کمک می‌کنند. ابزارهایی مانند Jenkins، Docker، Kubernetes، Terraform، Azure DevOps و Bamboo از جمله ابزارهای محبوب DevOps هستند. به‌عنوان مثال، Jenkins یک ابزار متن‌باز برای یکپارچه‌سازی مداوم (CI) است که امکان استقرار مداوم (CD) را فراهم می‌کند.

دواپس چگونه کار می‌کند؟

اینکه دواپس چیست، در بخش‌های پیشین توضیح داده شد اما درباره نحوه چگونگی انجام آن باید گفت DevOps شامل مراحل متعددی است که هر کدام نقش مهمی در فرایند توسعه و استقرار نرم‌افزار ایفا می‌کنند. این مراحل عبارتند از:

• برنامه‌ریزی (Plan): تدوین استراتژی و هدف‌گذاری.
• کدنویسی (Code): توسعه کد نرم‌افزار.
• ساخت (Build): ایجاد نسخه‌های اولیه نرم‌افزار.
• تست (Test): ارزیابی کیفیت و عملکرد نرم‌افزار.
• استقرار (Deploy): ارائه نرم‌افزار به کاربران نهایی.
• نظارت (Monitor): پیگیری عملکرد و رفع اشکالات احتمالی.

GitOps یکی از روش‌های مدرن در DevOps است که با استفاده از Git به‌عنوان منبع اصلی تنظیمات زیرساخت و فرایندها عمل می‌کند. این متد، به‌ویژه برای محیط‌های ابری (Cloud) بسیار کاربردی است و باعث تسهیل هماهنگی میان تیم‌ها می‌شود.

مزایای دواپس چیست؟

همان طور که اشاره کردیم، دواپس به‌سرعت جای خود را در سازمان‌های سراسر جهان باز کرده است و روزبه‌روز به تعداد شرکت‌هایی که از این روش برای بهبود عملکرد خود استفاده می‌کنند، افزوده می‌شود؛ اما دلیل این استقبال چیست؟ Devops چه مزایایی دارد که توجه مدیران شرکت‌ها را به خود جلب کرده است؟ 

برخی از مهم‌ترین مزایای DevOps عبارتند از:

۱. افزایش بهره‌وری از طریق خودکارسازی امور

به قول رابرت استرود:

«دواپس در حقیقت قدرت بخشیدن به روند تحول در کسب‌وکار است که شامل ایجاد تغییرات در نگرش و عملکرد افراد می‌شود و روندها و فرهنگ را نیز تغییر می‌دهد».

موثرترین استراتژی‌های دواپس بر پیشرفت‌های ساختاری متمرکز هستند. راه‌اندازی دواپس در یک سازمان نیاز به تغییر فرهنگ یا طرز فکر دارد. این فرهنگ جدید، باعث همکاری بیشتر بین تیم‌های محصول، مهندسی، امنیت، فناوری اطلاعات، عملیات و … می‌شود. همچنین با اتوماسیون مسیر، دست‌یابی به اهداف کسب‌وکار را هموارتر می‌کند.

۲. بهینه‌سازی تمام بخش‌های کسب‌وکار

پاتریک دبوآ، خالق جنبش دواپس، می‌گوید: «بزرگترین مزیت دواپس، بینش یا بصیرتی است که ایجاد می‌کند.» این بینش جدید سازمان‌ها را وادار می‌کند تا سیستم را به‌عنوان یک کل واحد بهینه‌سازی کنند و تنها به بهینه‌سازی بخش فناوری اطلاعات اکتفا نکنند.

به عبارت دیگر، بصیرت ناشی از DevOps به سازمان‌ها کمک می‌کند منعطف‌تر باشند، مبتنی بر داده عمل و منطبق با نیازهای مشتریان و ملزومات کسب‌وکار حرکت کنند. 

۳. افزایش سرعت و پایداری توسعه و استقرار نرم‌افزار

براساس آمارها، سازمان‌هایی که اصول دواپس را به کار می‌برند، در زمینه توسعه و استقرار نرم‌افزار با سرعت و ثبات بیشتری عمل می‌کنند. همچنین آن‌ها به یک نیاز کلیدی عملیاتی دست یافته‌اند؛ اطمینان از این که محصول یا خدمات‌شان برای کاربران نهایی در دسترس است.

سازمانی که بتواند زودتر از همه محصولات و امکانات را در اختیار کاربران قرار دهد، از یک مزیت رقابتی برخوردار خواهد بود. دواپس کمک می‌کند تغییرات لازم، با سرعت بیشتری روی محصولات اعمال شود و امکانات جدید به سرعت در اختیار کاربران قرار گیرد.

تیم‌های دواپس چابک هستند و قابلیت‌های جدید را، در بخش‌های کوچک و هدفمند به محصول اضافه می‌کنند. علاوه‌بر دسترسی سریع مشتریان به امکانات جدید، Devops یک مزیت مهم دیگر نیز دارد؛ مشکلات یا باگ‌های احتمالی در این سیستم سریع‌تر شناسایی و رفع می‌شوند.

۴. افزایش تمرکز بر افراد و نه ابزارها

افراد مهم‌ترین اجزای دواپس هستند، نه ابزارها. آن‌ها می‌توانند شانس موفقیت سازمان را تا حد زیادی افزایش دهند. یک لیدر یا رهبر متقاعد‌کننده می‌تواند مزایای حاصل از چابکی دواپس را به صاحبان کسب‌وکار توضیح دهد و باورها و ترس‌های غلط را از بین ببرد.

همچنین ازآنجاکه سیستم‌های خودکار نقش مهمی در موفقیت DevOps دارند، یک متخصص اتوماسیون می‌تواند استراتژی‌هایی را برای یکپارچه‌سازی و استقرار مداوم نرم‌افزارها ایجاد کند و اطمینان حاصل کند که سیستم‌های تولید و پیش‌تولید کاملا مبتنی بر نرم‌افزار، انعطاف‌پذیر، سازگار و در دسترس هستند.

علاوه‌بر این، دوآپس شرایطی را برای کارشناسان فراهم می‌کند که بیشتر به ابتکار و خلاقیت بپردازند. زمان و منابعی که در گذشته صرف توسعه و استقرار محصولات می‌شد، می‌تواند صرف نوآوری شود.

با راه‌اندازی سیستم دواپس بسیاری از امور به‌صورت خودکار انجام می‌شوند و کارشناسان می‌توانند زمان بیشتری را به شناسایی نیازهای مشتریان و کسب‌وکار اختصاص دهند و به درک عمیق‌تری از نیازمندی‌ها برسند. تمامی این موارد در نهایت منجر به نوآوری در تولید و توسعه محصولات خواهد شد.

چالش‌های دواپس

با وجود مزایای مختلفی که Devops برای سازمان و کسب‌وکار به ارمغان می‌آورد، اما این تعریف چالش‌هایی هم دارد. عمده چالش‌های دواپس، مربوط به فاز پیاده‌سازی و استفاده از اجزای مختلف آن است. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:

• چالش‌های تغییر محیط عملیاتی
• چالش‌های بلوغ تیمی و شایستگی
• چالش گذر از راهکارهای منسوخ‌شده
• چالش‌های نظارتی و فرایند کلی DevOps
• مشکلات پیاده‌سازی CI/CD
• چالش‌های کنترل نسخه در تست خودکار
• چالش‌های امنیتی
• چالش مقیاس‌پذیری زیرساخت تست

دواپس کار یا DevOps Engineer کیست؟

مهندس دواپس یا DevOps Engineer فردی است که مسئول ایجاد و مدیریت تعامل میان تیم‌های مختلف در یک سازمان است. او نه‌تنها به ابزارها و فرایندهای این حوزه مسلط است، بلکه فرهنگ مورد نیاز برای اجرای موفق DevOps را نیز ترویج می‌دهد.

یکی از وظایف کلیدی این نقش، ایجاد سیستم‌های خودکار برای استقرار نرم‌افزار و اطمینان از انعطاف‌پذیری و پایداری زیرساخت‌هاست.

مهندس دواپس باید مجموعه‌ای از مهارت‌های فنی و غیر فنی داشته باشد تا بتواند فرایندهای توسعه و استقرار نرم‌افزار را بهینه کند. این مهارت‌ها شامل:

• آشنایی با ابزارهای CI/CD (مانند Jenkins، GitLab CI)
• مهارت در مدیریت کانتینرها و اورکستراسیون (Docker، Kubernetes)
• مدیریت زیرساخت به عنوان کد (Terraform، Ansible)
• برنامه‌نویسی و اسکریپت‌نویسی (Python، Bash)
• نظارت و لاگ‌گیری (Prometheus، Grafana)
• مدیریت سیستم‌های ابری (AWS، Azure)
• درک عمیق از پروتکل‌های شبکه (HTTP، TCP/IP)
• امنیت در DevOps (DevSecOps)
• مدیریت پیکربندی (Chef، Puppet)
• حل مشکلات و مدیریت بحران
• توانایی کار تیمی و ارتباطات میان تیم‌ها
• فهم فرآیندهای توسعه نرم‌افزار (Agile، Scrum)

این مهارت‌ها به مهندس دواپس کمک می‌کند تا فرایندهای توسعه را سریع‌تر و موثرتر انجام دهد.

درآمد و بازار کار دواپس

بازار کار DevOps به دلیل تقاضای بالای این حوزه، یکی از پررونق‌ترین بازارها در فناوری اطلاعات است. در ایران، درآمد مهندسان دواپس در سال ۱۴۰۴ بسته به سطح تجربه و مهارت، از ۳۰ تا ۶۰ میلیون تومان در ماه متغیر است. این محدوده برای متخصصانی با تجربه بالاتر یا در شرکت‌های بزرگ می‌تواند افزایش یابد.

در سطح جهانی، درآمد مهندسان DevOps به طور میانگین به شرح زیر است:

• ایالات متحده: حدود ۱۱۰ تا ۱۳۰ هزار دلار در سال.
• اروپا: بین ۷۰ تا ۹۰ هزار یورو در سال.
• کشورهای آسیایی: بسته به کشور، میانگین درآمد می‌تواند حدود ۴۰ تا ۶۵ هزار دلار باشد.

این درآمدها به عواملی مانند مهارت‌های کلیدی، سابقه کاری و آشنایی با ابزارهای پیشرفته مانند Kubernetes و Terraform وابسته است. همچنین، اخذ گواهینامه‌هایی مانند AWS Certified DevOps Engineer یا Certified Kubernetes Administrator می‌تواند فرصت‌های شغلی و میزان حقوق را بهبود بخشد.

روندهای جهانی نشان می‌دهد که نیاز به مهندسان DevOps همچنان در حال افزایش است و مهارت در این حوزه می‌تواند مسیر حرفه‌ای درخشانی را برای افراد فراهم کند.

تصورات اشتباه درباره دواپس

از آن جایی که دواپس مبحثی گسترده و فراتر از یک روش یا ابزار است، ممکن است افراد تصورات مختلفی درباره آن داشته باشند. برخی از تصورات اشتباهی که درباره DevOps وجود دارند عبارتند از:

• DevOps یک ابزار است: در حالی که دواپس شامل فرهنگ، فرایندها و ابزارهاست.
• DevOps تیم عملیات را حذف می‌کند: دوآپس به همکاری بیشتر تیم عملیات با توسعه کمک می‌کند، نه حذف آن.
• DevOps فقط برای تیم‌های بزرگ مناسب است: این متد در هر اندازه سازمانی قابل استفاده است.

علاوه‌بر موارد بالا، چندین مورد دیگر نیز وجود دارد که می‌توانید در مقاله تصورات اشتباه درباره دواپس  بلاگ آسا با آن‌ها آشنا شوید.

جمع‌بندی

دواپس (DevOps) به‌عنوان یک رویکرد نوین در توسعه نرم‌افزار، با هدف تسهیل همکاری میان تیم‌های توسعه و عملیات، فرایندهای پیچیده را ساده‌تر کرده و سرعت تحویل نرم‌افزار را به‌طرز چشمگیری افزایش می‌دهد. این رویکرد نه‌تنها با استفاده از ابزارهای خودکارسازی، بلکه با تغییر فرهنگ سازمان‌ها، به بهبود کیفیت، کاهش خطاها و نوآوری بیشتر کمک می‌کند.

در نهایت، DevOps به یک عنصر کلیدی در موفقیت‌های سازمان‌های فناوری اطلاعات تبدیل شده و فرصت‌های شغلی و حرفه‌ای فراوانی برای افراد با مهارت‌های مناسب در این حوزه ایجاد کرده است.