فرایند توسعه نرم‌افزار یکپارچه (RUP) را بیشتر بشناسید

توسعه نرم‌افزار از فرایند‌هایی است که به انواع روش‌های مختلف می‌توانید آن را پیش ببرید. معمولا انتخاب روش مناسب توسعه بستگی به نیازمندی‌ها و منابع شما دارد؛ اما برای انتخاب متد مناسب، باید ابتدا انواع متدهای توسعه را بشناسید. یکی از روش‌های پرطرفدار، فرایند توسعه نرم‌افزار یکپارچه است.

فرایند توسعه یکپارچه، یک فرایند چابک است که مزیت‌های مختلفی دارد و می‌توانید از آن برای پروژه‌های کوچک یا بزرگ استفاده کنید. در این مقاله قصد داریم ابتدا با فرایند یکپارچه آشنا شویم و سپس جزئیات این فرایند را به دقت بررسی کنیم. همچنین از مزایا و معایب این فرایند توسعه نرم افزار هم می‌گوییم تا انتخاب روش مناسب برای شما آسان‌تر شود. با ما همراه باشید.

فرایند یکپارچه (UP)‌ چیست؟

فرایند یکپارچه (Unified Process) که به عنوان فرایند توسعه نرم‌افزار یکپارچه هم شناخته می‌شود، یک متدولوژی توسعه نرم‌افزار چابک و به نوعی یک چارچوب توسعه است. از این متد توسعه، متدها و چارچوب‌های دیگری هم استخراج شده است که معروف‌ترین آن‌ها، فرایند یکپارچه منطقی (Rational Unified Process)‌ است.

فرایند RUP که با کمک UML‌ (زبان مدلسازی یکپارچه) ایجاد شده است و همزمان ساختار UML را هم بهبود داده است، یک فرایند تکرارشونده، افزایشی و کاربردی است و سازگاری خوبی با سیستم‌های مختلف و سایر فرایندها دارد. این مدل در واقع زیرمجموعه‌ای از متد گسترده اجایل یا چابک است که می‌تواند به تیم‌ها در توسعه هرچه بهتر و باکیفیت‌تر نرم‌افزارها کمک کند. RUP، چرخه عمر پروژه یا توسعه نرم‌افزار را به چهار فاز یا مرحله تقسیم می‌کند. در کنار این فاز‌ها، جریان‌های کاری هم وجود دارند که از اولین فاز تا آخرین فاز را پوشش می‌دهند.

ویژگی‌های فرایند توسعه نرم‌افزار یکپارچه

همانطور که گفتیم، فرایند توسعه یکپارچه یک مدل چابک است؛ چرا که بخش‌های مختلف آن می‌توانند بر حسب نیاز بازتنظیم شوند و مراحل تا جایی که نرم‌افزار به نیازمندی‌ها پاسخ مناسبی بدهد، تکرار می‌شوند. علاوه بر این فرایند یکپارچه منطقی، یک فرایند تکرار شونده و افزایشی است. در فرایندهای تکرارشونده، هر فاز می‌تواند با توجه به نیاز تا چندین بار تکرار شود و ترتیب انجام مراحل سخت‌گیرانه نیست.

معمولا با هر تکرار در فازها، نسخه یا بهبود جدیدی به نرم‌افزار اضافه می‌شود و به همین خاطر هم، این فرایندها تکرارشونده و افزایشی نام دارند. در کنار مزایای بالا، مدل RUP سازگاری خوبی با انواع معماری نرم افزار و سیستم دارد. همچنین با توجه به ساختار و مراحل این فرایند، تمرکز اصلی آن روی ریسک‌های پروژه و رفع مشکلات سیستم در مراحل مختلف است.

مراحل و فرایندها در RUP

همانطور که به آن اشاره کردیم، فرایند توسعه نرم‌افزار یکپارچه دارای ۴ فاز یا مرحله است. این فاز‌ها در واقع بعد زمانی فرایند توسعه نرم‌افزار یکپارچه را تشکیل می‌دهند. چهار فاز زمانی فرایند عبارتند از:

• فاز اولیه یا آغازین (Inception)

این فاز شامل برنامه‌ریزی و ساخت ارتباطات است.

• فاز بررسی جزئیات و پیچیدگی‌ها (Elaboration)

این فاز هم شامل برنامه‌ریزی و مدلسازی است.

• فاز ساخت و اجرا (Construction)

در این فاز، ساخت و توسعه نرم‌افزار شروع می‌شود.

• فاز انتقال (Transition)

در فاز انتقال، نرم‌افزار توسعه یافته منتشر می‌شود و به دست کاربر می‌رسد.

فرایند توسعه با فاز آغازین شروع می‌شود و با فاز انتقال تمام می‌شود؛ اما این به این معنی نیست که تمام مراحل باید به ترتیب و در یک زمان‌بندی مشخص اجرا شوند. این فرایند تکرارشونده است و ممکن است در فاز انتقال، مجددا به فاز جزئیات برگردید و یا حتی فرایند را از ابتدا شروع کنید.

جریان‌ها و روند‌ها؛ بعد فرایندی

هم‌راستا با بعد زمانی پروژه، روندها و جریان‌های کاری (workflow)‌ مختلفی در پروژه وجود دارند که به عنوان «بعد فرایندی» شناخته می‌شوند. بعضی از این روندها از ابتدا تا انتهای زمان‌بندی اجرایی و در تمام فازها حضور دارند و بعضی از آن‌ها، تنها در بعضی از فازها نقش پررنگی دارند. اهمیت روندهای کلی هم در فازهای مختلف، متفاوت است؛ یک روند ممکن است در عین حضور در طول پروژه، در یک فاز نقش حیاتی داشته باشد و در فاز دیگر به آن نیازی نباشد.

جریان‌های کاری در فرایند RUP عبارتند از:

• مدل‌سازی کسب و کار

در این جریان کاری، فرایندهای کسب و کار بررسی و مدل‌سازی می‌شوند تا هم نیاز کاربر و هم نیاز کسب و کار در سیستم لحاظ شود.

• جمع‌آوری و شناخت نیازمندی‌ها

ذی‌نفعان و کاربران نهایی شناسایی می‌شوند و نیازمندی‌های آن‌ها برای توسعه سیستم جمع‌آوری می‌شود.

• تحلیل و طراحی سیستم

با توجه به نیازمندی‌های جمع‌آوری شده، تحلیل سیستم و سپس فاز طراحی و معماری نرم‌افزار شروع می‌شود.

• پیاده‌سازی

بر اساس طراحی و معماری که در مرحله قبل به آن رسیدیم، پیاده‌سازی سیستم و نوشتن کد شروع می‌شود.

• تست

در فاز تست که یک فرایند تکرار شونده است، سورس کد و خروجی نرم‌افزار را بررسی می‌کنیم تا مشکلات احتمالی را قبل از عرضه به کاربر مشخص و رفع کنیم.

• انتشار

نسخه اولیه از نرم‌افزار را منتشر می‌کنیم. بعد از این مرحله، وارد فاز نگهداری می‌شویم و ممکن است در هر نقطه‌ای، دوباره به مراحل قبلی برگردیم.

مزایا و معایب فرایند توسعه نرم‌افزار یکپارچه منطقی

اگر بخواهیم به مزایای فرایند توسعه نرم‌افزار یکپارچه اشاره کنیم، می‌توانیم خلاصه‌ای از ویژگی‌های این فرایند را نام ببریم:

• مستندسازی بخشی جدانشدنی از این فرایند است و به همین خاطر، نیاز به صرف انرژی جداگانه برای مستندسازی نیست.
• فرایند RUP از روش‌های مدیریت ریسک پشتیبانی می‌کند.
• با استفاده مجدد از اجزا و کامپوننت‌ها، مدت زمان کلی پروژه را کاهش می‌دهد.
• به دلیل وجود آموزش‌ها و ویدیو‌های مختلف در سطح اینترنت، یادگیری این متد آسان است و در صورت بروز مشکل می‌توانید به راحتی آن را حل کنید.

در کنار مزایایی که این روش توسعه نرم‌افزار دارد، معایبی هم وجود دارد که باید به آن‌ها توجه کنید. اگر قصد استفاده از این روش را دارید، بهتر است به مجموع مزایا و معایب نگاه کنید و با توجه به نیاز و پروژه خود، این روش یا سایر روش‌های مدیریت پروژه و توسعه را انتخاب کنید.

معایب فرایند RUP عبارتند از:

• این فرایند توسعه نسبت به سایر فرایند‌ها، پیچیده‌تر است.
• به دلیل پیچیدگی نسبتا بالا، به تیمی از متخصصان و خبره‌های این حوزه نیاز دارد.
• RUP بیش از حد به مدیریت ریسک وابسته است.
• پیاده‌سازی دوباره آن سخت است.

تفاوت متد RUP با سایر متدهای مدیریت پروژه

شاید در نگاه اول بعد زمانی که در RUP وجود دارد شبیه مراحل روش آبشاری به نظر برسد. اما تفاوت اصلی بین این روش و روش آبشاری، روند تکرارشونده مراحل در فرایند توسعه نرم‌افزار یکپارچه است. در حالی که در متدولوژی آبشاری (waterfall) امکان اینکه بدون تمام شدن یک مرحله به مرحله بعدی بروید وجود ندارد و در صورت اشتباه هم، نمی‌توانید به مرحله قبل برگردید و باید فرایند را از ابتدا شروع کنید.

بنابراین روش RUP یک روش چابک (agile) است که می‌توانید بین مراحل مختلف جابه‌جا شوید و در هر مرحله، نقص‌هایی را که در نسخه قبلی وجود داشتند برطرف کنید. نسخه‌های مختلفی از متد توسعه یکپارچه یا همان فرایند یکپارچه وجود دارد که یکی از آن‌ها، فرایند یکپارچه چابک (AUP)‌ است.

جمع‌بندی

در این مطلب سعی کردیم تا فرایند توسعه نرم‌افزار یکپارچه را با تمرکز روی فرایند یکپارچه منطقی بررسی کنیم. فرایند یکپارچه همانطور که از نام آن مشخص است، به طور یکپارچه از چندین متد و فرایند پشتیبانی می‌کند.

توسعه نرم‌افزار یکپارچه یک متد چابک است که در آن با مراحل تکرارشونده و افزایشی روبرو هستیم و تمرکز اصلی آن، روی شناخت و مدیریت ریسک‌های توسعه است. از این فرایند می‌توانید برای انوع پروژه‌ها، از جمله پروژه‌های کوچک با نیازمندی‌های شفاف و پروژه‌های پیچیده‌تر که نیاز به توسعه مداوم دارند، استفاده کنید.

نویسنده: سارا احمدیان