آشنایی با مدیریت چابک یا اجایل پروژه (Agile Project Management – APM)

روش اجایل یک روش مدیریت پروژه است که با نام‌‌های مدیریت پروژه چابک، اجایل، Agile Agile Project Management و AMP هم شناخته می‌شود. در این روش با تقسیم پروژه به چندین فاز، همکاری مستمر با ذی‌نفعان و به ویژه مشتری و ایجاد بهبود مستمر در هر مرحله، برای موفقیت پروژه برنامه‌ریزی می‌شود.

مدیریت پروژه چابک مجموعه‌ای از تکنیک‌ها، ارزش‌ها و اصول است که طراحی شده‌اند تا راهنمایی برای بهبود نحوه همکاری تیم‌های توسعه محصول باشند. با کمک این روش، تیم‌ها می‌توانند محصولات خود را با سرعت و کیفیت بهتری ارائه دهند.

مدیریت چابک چیست؟

مدیریت پروژه چابک (Agile) به مجموعه‌ای از روش‌ها و فرایندهای مدیریت پروژه گفته می‌شود که تمرکز اصلی آن‌ها، تسریع فرایند توسعه و کمک به کسب و کار در فرایندهای فناوری اطلاعات، توسعه محصول، نرم‌افزار و … است.

روش اجایل صرفا مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها برای اقداماتی که در توسعه نرم‌افزار باید انجام شوند، نیست؛ بلکه یک روش تفکر درباره همکاری، جریان کار و مجموعه‌ای از ارزش‌هاست که انتخاب‌های ما را درباره آنچه که می‌خواهیم بسازیم و چگونگی ساختن آن، هدایت می‌کند.

روش‌های اجایل درباره تحویل مستمر بخش‌های کوچک از نرم‌افزار است که قابل استفاده هستند. این کار در راستای بهبود رضایت مشتری انجام می‌شود.

فرایندهای اجایل، به طور کلی فرایند مدیریت پروژه‌ای را به سمت که بررسی مداوم محصول و بهینه‌سازی آن با توجه به بازخوردها را تشویق می‌کنند. همچنین در کنار آن فلسفه رهبری، همکاری، خودسازماندهی و مسئولیت‌پذیری را هم ترویج می‌دهند.

تاریخچه روش اجایل

توسعه چابک تاریخچه طولانی دارد که به اوایل شروع توسعه نرم‌افزار برمی‌گردد. در مقاله The Secret History of Agile Innovation که در سایت HBR منتشر شده است، می‌خوانیم که تاریخچه توسعه نرم‌افزار چابک به سال‌های ۱۹۳۰ برمی‌گردد که در آن «والتر شوهارت» از شرکت بل‌لبز، روش چرخه PDSA را در بهبود محصولات و فرایندها به کار می‌برد. شوهارت این روش تکاملی و تدریجی را به شاگرد خود «ادواردز دمینگ» آموزش داد که از آن در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم به طور گسترده در ژاپن استفاده شد. با توجه به امکانات محدود این روش برای تطبیق با تغییرات و ارائه ارزش به مشتری، رویکردهای توسعه تکراری (Iterative) و تدریجی (Incremental) در دهه ۱۹۷۰ بوجود آمدند.

بیشتر بخوانید: مقایسه روش چابک (Agile) و اسکرام (Scrum)

بیانیه چابک (agilemanifesto.org) که ارزش‌ها و اصول توسعه چابک را مشخص می‌کند، در سال ۲۰۰۱ توسط گروهی از توسعه‌دهنده نرم‌افزار شامل ۱۷ نفر از جمله مارتین فاولر، جیم های‌اسمیت، جان کرن، جف ساذرلند، کن شوابر و باب مارتین ایجاد شد. انجمن چابک که یک سازمان غیرانتفاعی است و به منظور گسترش فرهنگ چابک تشکیل شده است، تیم‌ها را در بهبود روش Agile و تناسب آن با نیازهای متغیر یاری می‌کند.

روش Agile چه اهمیتی در مدیریت پروژه دارد؟

به طور کلی، مدیریت پروژه چابک انعطاف‌پذیری، قابلیت سازگاری و تمرکز بر مشتری را در مدیریت پروژه ایجاد می‌کند و تیم‌ها را قادر می‌سازد تا بازدهی بیشتر، همکاری بیشتر و بهره‌وری بیشتر در تحویل پروژه‌های موفق داشته باشند. روش اجایل به دلایل زیر در مدیریت پروژه اهمیت دارد:

 

انعطاف‌پذیری

روش اجایل نیاز به تغییر و انعطاف‌پذیری را در فرایندهای خود پیش‌بینی می‌کند و در مسیر ارائه محصول نهایی طوری عمل می‌کند که امکان اعمال تغییر به راحتی فراهم باشد. همچنین به تیم کمک می‌کند که فرایندها را براساس نیازهای خود تغییر دهند.

همکاری مستمر

در روش چابک همکاری مستمر بین اعضای تیم توسعه و ذی‌نفعان پروژه خیلی مهم است.این کار باعث می‌شود افراد درک مشترکی از اهداف پروژه داشته باشند و پروژه در جهت درستی حرکت کند.

تمرکز بر مشتری

روش اجایل با تکرار بازه‌های زمانی مشخص که به آن اسپرینت گفته می‌شود، در طول توسعه محصول روی نیاز مشتری تمرکز می‌کند و هدف آن تحویل واحدهای کد کامل و کاربردی است که به صورت متناوب تحویل داده می‌شوند. با انجام این کار مطمئن می‌شویم که نیازهای مشتری برآورده شده است و محصول نهایی کیفیت بالایی دارد.

توسعه تکراری (Iterative)

ایده اصلی اجایل بر اساس توسعه تکراری یا تعریف اسپرینت است که با کمک آن نیازمندی‌ها و راه‌حل‌ها، با همکاری بین تیم‌های خودسازمانده و چند تخصصی تکامل می‌یابند و این امکان به وجود می‌آید تا پروژه به اجزای کوچکتر و قابل مدیریت‌تر تقسیم شود. با برنامه‌ریزی اسپرینت به شکل صحیح، مدیریت آن آسان‌تر می‌شود و تضمین می‌کند که پروژه در مسیر پیشرفت قرار دارد.

کارآمدی و کاهش زمان عرضه در بازار

روش‌های چابک بر تحویل نرم‌افزار کارآمد در بازه‌های زمانی کوتاه و مشخص تاکید دارند و به همین دلیل، سرعت ارائه محصول در بازار را افزایش می‌دهند. با تمرکز بر مهم‌ترین ویژگی‌ها و بهبود مداوم فرایندها، اجایل به تیم‌ها کمک می‌کند تا کارآمدتر شوند، هدر رفت وقت، انرژی و هزینه را کاهش دهند و بهره‌وری را افزایش دهند.

کاهش ریسک

روش‌های مدیریت پروژه چابک انجام تست، اعتبارسنجی و گرفتن بازخورد زودهنگام و مستمر را ترویج می‌دهند. این موضوع به شناسایی و رفع زودهنگام مشکلات، ریسک‌ها و چالش‌ها در مراحل اولیه کمک می‌کند و احتمال بروز مشکلات جدی در مراحل بعدی پروژه را کاهش می‌دهد.

چرخه عمر و مراحل مدیریت چابک چگونه است؟

متدولوژی اجایل در حالت کلی شامل ۵ مرحله است:

۱. ایده‌پردازی (Ideation)

در این مرحله، تیم توسعه باید به کمک ذی‌نفعان نیازمندی‌ها، اهداف و ساختار کلی پروژه را تعیین کند.

۲. توسعه (Development)

پس از تعیین ساختار کلی، اولین فاز توسعه آغاز می‌شود. با توجه به اینکه اجایل یک فرایند تکرارشونده است، توسعه در هر چرخه با توجه به نیازمندی‌های جدید تکرار می‌شود و اولین توسعه معمولا زمان‌بر‌ترین مرحله است.

۳. تست (Testing)

در این مرحله اولین نمونه توسعه یافته تست می‌شود تا نقص‌ها و ایرادات آن شناسایی شود.

۴. اجرا (Deployment)

بعد از تست موفقیت‌آمیز، برنامه یا پروژه اجرایی می‌شود. پس از انتشار، برنامه در دسترس کاربران قرار می‌گیرد.

۵. عملیات (Operation)

مرحله آخر که همواره پس از انتشار ادامه دارد و با هر چرخه تکرار می‌شود، مرحله عملیات است. عملیات شامل نگهداری، رفع خطا و سایر عملیاتی است که باید برای ارائه خدمات بهتر به کاربر صورت بگیرد.

استفاده از روش اجایل چه مزایایی دارد؟

استفاده از روش اجایل مزایایی دارد که در ادامه آن‌ها را با هم بررسی می‌کنیم:

۱- انعطاف‌پذیری

روش اجایل امکان تطبیق و انعطاف در طول پروژه را فراهم می‌کند. این روش به تغییرات در الزامات، دامنه و اولویت‌ها به سرعت پاسخ می‌دهد و به تیم‌ها اجازه می‌دهد واکنش موثری به به بازخورد مشتریان و پویایی‌ بازار نشان دهند.

۲- کسب رضایت مشتری

روش‌های اجایل تاکید زیادی بر همکاری مداوم با مشتریان و بازخورد از آن‌ها دارند. انجام این کار باعث می‌شود محصول نهایی با نیازهای مشتریان به خوبی هماهنگ شود و در نتیجه، ارزش بهتری ارائه شود و رضایت مشتری افزایش یابد.

۳-تسریع عرضه

روش اجایل توسعه‌ تکرار شونده و عرضه‌های مکرر محصول را ترویج می‌دهد. با انجام این کار باعث می‌شود نرم‌افزار یا ویژگی‌های کارکردی تازه‌ای به سرعت به مشتریان ارائه شود که منجر به پاسخ سریع به تقاضاهای بازار و کسب مزیت رقابتی می‌شود.

۴- شفافیت و قابل مشاهده بودن

روش‌های اجایل با ارائه دقیق از میزان پیشرفت، وظایف و تحویل‌های پروژه، شفافیت را ترویج می‌دهند. این شفافیت منجر به ارتباطات، همکاری و اعتماد بهتر بین اعضای تیم و ذی‌نفعان می‌شود.

۵- بهبود مستمر

روش اجایل به بهبود و یادگیری مداوم اهمیت زیادی می‌دهد. در پایان هر اسپرینت، جلساتی برگزار می‌شوند تا تیم بر عملکرد خود تامل کند، نقاط ضعف را شناسایی کند و تغییراتی در راستای بهتر شدن را در اسپرینت‌های بعدی اجرا کند.

استفاده از روش چابک چه معایبی دارد؟

در کنار همه کارکردهای خوب اجایل، این روش معایبی هم دارد که به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱- نوسان در الزامات

روش‌های اجایل برای پروژه‌هایی با الزامات پویا مناسب‌تر هستند. با این حال، اگر الزامات بسیار پیچیده یا به خوبی درک نشده باشند، ممکن است باعث مشکلاتی در تخمین زمان‌بندی، برنامه‌ریزی و حفظ پایداری در طول پروژه شود.

۲- محدودیت منابع

روش اجایل به همکاری قوی، گروهی و مشارکت فعال اعضا و ذی‌نفعان متکی است. اگر منابع محدود یا به‌صورت کامل به پروژه اختصاص داده نشوند، ممکن است پیشرفت و کارآمدی روش اجایل را مختل کند.

۳- منحنی یادگیری اولیه

انتقال به روش اجایل ممکن است نیاز به تغییر بنیادی در تفکر و فرهنگ سازمان داشته باشد. ممکن است تیم‌ها برای هماهنگ شدن و درک اصول، شیوه‌ها و چارچوب‌های اجایل نیاز به زمان زیادی داشته باشند که در ابتدا به منجر به کاهش بهره‌وری می‌شود.

۴- مستندسازی کم

روش اجایل نسبت به روش‌های سنتی توجه کم‌تری به مستندسازی زیاد دارد. اگرچه این امر می‌تواند چابکی را تشویق کند، اما ممکن است مشکلاتی را در انتقال دانش، نگهداری محصول و رفع مشکلات آتی بوجود بیاورد.

۵- افزایش Scope Creep

اجایل گاهی می‌تواند باعث افزایش Scope Creep یا خزش دامنه در پروژه شود. اگر مدیریت و کنترل مناسب در پروژه وجود نداشته باشد. بدون تعریف مرزهای واضح و اولویت‌بندی موثر، خطر اضافه کردن مداوم ویژگی‌ها یا تغییرات جدید بوجود می‌آید که ممکن است روی زمان‌بندی و بودجه پروژه تاثیر جدی داشته باشد.

مقایسه اجایل و کلاسیک

هر دو روش چابک و کلاسیک نقاط قوت و ضعف خودشان را دارند و هر کدام از آن‌ها، برای استفاده در پروژه‌ای با ویژگی‌های مشخص استفاده می‌شوند. روش Waterfall برای پروژه‌هایی با الزامات مشخص و پایدار مناسب‌تر است، در حالی که روش اجایل برای پروژه‌هایی با الزامات در حال تغییر که به مشارکت فعال مشتری، انعطاف‌پذیری و قابلیت تطبیق نیاز دارد، مناسب‌تر است.

رویکرد	کلاسیک	اجایل
ویژگی	خطی و ترتیبی	بازه زمانی تکراری بخش به بخش (Iterative and incremental)
انعطاف‌پذیری	کم	زیاد
مشارکت مشتری	کم و در مراحل اولیه	همکاری مستمر و مشارکت فعال مشتریان
مستندسازی	آماده کردن مستندات جامع در هر مرحله	مستندسازی کاربردی و کم
مدیریت ریسک	در مراحل اولیه	شناسایی و کاهش ریسک مداوم
زمان تحویل	بازه زمانی طولانی و حتی پایان پروژه	بازه زمانی کوتاه مثل پایان هر اسپرینت

روش‌های متداول در AMP

چابک مجموعه ای از ارزش‌ها و اصول است که روند توسعه نرم‌افزار را هدایت می‌کند اما روش‌های مختلفی از فرم‌های چابک وجود دارند که تیم‌ها می‌توانند از آن‌ها برای پیاده‌سازی این ارزش‌ها و اصول استفاده کنند. در زیر، برخی از روش‌های متداول چابک آورده شده است:

• اسکرام
• کانبان
• Extreme Programming یا XP
• کریستال (Crystal)
• Dynamic Systems Development Methodیا DSDM
• Feature-driven development یا FDD
• Scrumban
• Behavior-driven development یا BDD

هر یک از این روش‌های چابک رویکرد منحصر به فردی برای اجرای ارزش‌ها و اصول چابک دارند و تیم‌ها می‌توانند بر اساس نیازها و اهداف خاص خود، یک یا ترکیبی از این روش‌ها را انتخاب کنند. به عنوان مثال، اسکرام یک روش محبوب چابک است که با استفاده از اسپرینت‌ها، ویژگی‌ها یا نرم‌افزار قابل استفاده را در بازه‌های زمانی و تکرارهای کوتاه تحویل می‌دهد. در حالی که کانبان بر تصویرسازی و محدود کردن کار در حال انجام برای بهبود جریان تمرکز دارد.

XP بر توسعه مداوم و تحویل به مشتری تاکید دارد، در حالی که کریستال بر سازگاری با نیازهای پروژه و تیم تمرکز دارد. DSDM بر همکاری و ارتباط تاکید دارد، FDD بر تحویل سریع و کارآمد ویژگی‌ها تمرکز دارد. در حالی که اسکرامبان عناصری از اسکرام و کانبان را ترکیب می‌کند. توسعه مبتنی بر رفتار (BDD) بر تعریف و آزمون رفتار برای اطمینان از اینکه نرم‌افزار نیازهای مشتری را برآورده می‌کند تمرکز دارد.

بیشتر بخوانید: بهترین نرم افزارهای مدیریت پروژه

به طور خلاصه، انواع مختلفی از روش‌های چابک وجود دارد که تیم‌ها می‌توانند برای اجرای ارزش‌ها و اصول چابک از آن‌ها استفاده کنند، هرکدام از این روش‌ها رویکرد منحصر به فردی به فرایند توسعه دارند. تیم‌ها ممکن است بر اساس نیازها و اهداف خاص خود یک یا ترکیبی از این روش‌ها را انتخاب کنند.

جمع‌‌بندی

در این مقاله سعی کردیم یک معرفی جامع از روش اجایل یا چابک در مدیریت پروژه داشته باشیم. همچنین مزایا، معایب و انواع آن را با هم بررسی کردیم. سعی کردیم با مقایسه مدیریت پروژه چابک و کلاسیک تفاوت‌های آن‌ها را شفاف‌تر کنیم. در نهایت نباید فراموش کرد که بهترین روش برای مدیریت پروژه وجود ندارد و شما باید با توجه به نیاز سازمان و شرایط خودتان از بین گزینه‌ها بهترین را انتخاب کنید.

سوالات متداول

مدیریت چابک چیست؟

اجایل یا چابک، یک روش مدیریت پروژه و توسعه محصول است که تمرکز اصلی آن روی بهبود همکاری، مدیریت بهینه زمان و تقسیم پروژه به وظایف کوچک است تا انعطاف‌پذیری تیم افزایش پیدا کند.

مدیریت چابک چه مزایایی دارد؟

افزایش انعطاف‌پذیری، مدیریت بهتر زمان و منابع، توسعه و ارائه سریع‌تر محصول و بهبود مستمر تیم، از مزایای مدیریت پروژه چابک است.

چه زمانی از مدیریت پروژه چابک استفاده می‌شود؟

معمولا روش چابک می‌تواند به تنهایی یا با ترکیب با سایر روش‌های مدیریت پروژه استفاده شود. هر زمان که پروژه به انعطاف بالایی نیاز دارد و تعامل بین تیم توسعه و ذی‌نفعان کلیدی است، می‌توانید از روش Agile استفاده کنید.