مدل‌های توسعه نرم‌افزار، الگوهای ساختاری هستند که در مراحل مختلف توسعه نرم‌افزار، برای حفظ ترتیب و افزایش کارایی فعالیت‌ها به کار گرفته می‌شوند. معمولا هر مدل از توسعه نرم‌افزار شامل ویژگی‌های خاصی است که بر اساس نوع پروژه، تیم و نیازهای مشتریان انتخاب می‌شود. شاید در نگاه اول، انتخاب مدل توسعه نرم‌افزار کار پیچیده‌ای باشد، اما اگر نیازهای تیم به خوبی شناسایی شوند، انتخاب مدل توسعه نرم‌افزار بسیار آسان خواهد شد. یکی از مدل‌های محبوب توسعه نرم‌افزار، مدل حلزونی یا Spiral Model است. در این مقاله از بلاگ ویستا سامانه آسا قصد داریم در رابطه با مدل حلزونی صحبت کنیم و اشاره‌ای به ویژگی‌های این مدل خواهیم داشت. برای آشنایی با اسپیرال مدل، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
مدل اسپیرال؛ یکی از مدل‌های چرخه عمر توسعه نرم‌افزار
مدل Spiral یکی از مهم‌ترین مدل‌های چرخه عمر توسعه نرم‌افزار است که از مدیریت ریسک پشتیبانی می‌کند. نمایش نموداری اسپیرال مانند یک مارپیچ با حلقه‌های زیاد است که تعداد حلقه‌های مارپیچ هر پروژه با پروژه دیگری متفاوت است. هر حلقه از مارپیچ، قسمتی از فرایند توسعه نرم‌افزار است.
توسعه‌دهندگان در سال‌های دور به دنبال روشی مناسب به عنوان جایگزین مدل آبشاری بودند که در نهایت سال ۱۹۸۸ اسپیرال مدل به دنیای توسعه‌نرم افزار معرفی کردند. در مدل حلزونی یا اسپیرال، مدل اولیه نرم‌افزار در اختیار مشتری قرار می‌گیرد و بعد از تایید مشتری، در طول زمان بخش‌های کوچک‌تر پروژه به‌مرور زمان مورد بازبینی قرار می‌گیرد.
موارد استفاده از مدل مارپیچ؛ پروژه‌های بزرگ و پیچیده
اسپیرال مدل یکی از مدل‌های توسعه نرم‌افزار پرکاربرد در پروژه‌های بزرگ و گران‌قیمت است. در حالت کلی از مدل مارپیچ در پروژه‌های زیر استفاده می‌شود:
- پروژه‌هایی که ممکن است در هر زمان نیاز به تغییر در آن‌ها باشد.
- پروژه‌های بلند مدتی که به دلیل تغییر اولویت‌های اقتصادی امکان‌پذیر نیستند.
- پروژه‌هایی با ریسک متوسط تا بالا
- پروژه‌هایی که در آن‌ها تحلیل هزینه و ریسک مهم است.
- پروژه‌هایی که از ایجاد یک نمونه اولیه سود می‌برند.
- پروژه‌هایی با الزامات نامشخص یا پیچیده
فازهای مختلف اسپیرال مدل
زمانی که به نمودار یک مدل مارپیچی نگاه می‌کنیم، شعاع مارپیچ نشان‌دهنده هزینه پروژه و درجه زاویه‌ای، نشان دهنده پیشرفت انجام شده در فاز فعلی پروژه است. هر مرحله با یک هدف برای طراحی شروع می‌شود و زمانی پایان می‌یابد که توسعه‌دهنده یا مشتری پیشرفت را بررسی کنند. در حقیقت هر مرحله را می‌توان به ۴ بخش تقسیم کرد: شناسایی و درک الزامات، انجام تجزیه و تحلیل ریسک، ساختن نمونه اولیه و ارزیابی عملکرد نرم‌افزار.
بیشتر بخوانید: بهترین ابزارهای توسعه نرم افزار
- شناسایی و درک الزامات: در این مرحله هدف کلی باید مشخص شود و همه اهداف باید شرح داده و تجزیه و تحلیل شوند. همچنین در صورت شکست پروژه شناسایی راه‌حل‌های جایگزین باید انجام شود.
- تجزیه و تحلیل ریسک: تجزیه و تحلیل ریسک باید روی همه راهکارهای ممکن انجام شود تا هرگونه نقص یا آسیب‌پذیری پیدا شود. به‌عنوان مثال بودجه در نظر گفته شده برای جلوگیری از حملات سایبری باید انجام شود، سپس هر ریسک باید با استفاده از کارآمدترین استراتژی حل شود.
- ساختن نمونه اولیه: این مرحله شامل طراحی معماری، طراحی ماژول‌ها، طراحی فیزیکی محصول و طراحی نهایی محصول می‌شود. پیشنهادات مراحل شناسایی و تجزیه و تحلیل در این مرحله مورد بررسی قرار می‌گیرند تا نرم‌افزار قابل استفاده شود.
- ارزیابی عملکرد نرم‌افزار: نتایج نهایی در این مرحله به دست می‌آید. تجزیه و تحلیل در این قسمت به برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا قبل از پیشرفت، کلیه مراحل را بررسی کنند. در پایان این مرحله برنامه‌ریزی برای مرحله بعدی آغاز خواهد شد و این چرخه تکرار می‌شود.
مراحل مختلف مدل مارپیچ یا حلزونی
در مدل حلزونی هر بخش به یک فاز تقسیم می‌شود که کلیه قسمت‌ها را به یکدیگر وصل می‌کند. مراحل مختلف اسپیرال مدل ویژگی‌های زیر را دارند.
- الزامات سیستم جدید تا حد امکان با جزئیات تعریف شده است. این مورد شامل مصاحبه با تعدادی از کاربران است که نماینده همه کاربران خارجی یا داخلی سیستم هستند.
- ایجاد یک طرح اولیه برای سیستم
- ساخت نمونه اولیه که معمولا به عنوان یک سیستم کوچک شده تعریف می‌شود و ویژگی‌های محصول نهایی را نشان می‌دهد.
- نمونه دوم نیز با یک روش چهارگانه گسترش یافته است. ۱) ارزیابی نمونه اولیه از نظر نقاط ضعف و خطرات احتمالی ۲) تعریف نیازهای نمونه دوم ۳) برنامه‌ریزی و طراحی نمونه اولیه مرحله دوم ۴) ساخت و آزمایش نمونه نهایی در مرحله دوم
- اگر خطرات پروژه بیش از حد بزرگ تلقی شود، می‌توان کل پروژه را متوقف کرد. عوامل خطر ممکن است شامل هزینه‌های بیش از حد توسعه، محاسبه نادرست هزینه عملیاتی و سایر عواملی باشد که می‌تواند منجر به تولید محصول نهایی بی‌کیفیت شود.
- نمونه اولیه موجود مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و به شکل روش‌های چهارگانه در نهایت بررسی می‌شود.
- تا زمان رضایت مشتری، کلیه مراحل تکرار می‌شود.
- سیستم نهایی بر اساس نمونه اولیه ساخته می‌شود و به صورت کامل مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
مزیت‌های مدل مارپیچ یا حلزونی؛ از انعطاف‌پذیری تا رضایت مشتری
همان طور که در ابتدای مقاله عنوان کردیم، مدل مارپیچ گزینه‌ای عالی برای پروژه‌های بزرگ و پیچیده است. ماهیت پیشرونده این مدل به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا یک پروژه بزرگ را به قطعات کوچک‌تر تقسیم کنند و هر بار با یک ویژگی مقابله کنند و اطمینان حاصل کنند که هیچ چیز از دست نمی‌رود. از دیگر مزایای مدل مارپیچ به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- انعطاف‌پذیری: تغییرات ایجاد شده در نیازهای بعد از شروع توسعه را می‌توان به راحتی پذیرفت و در پروژه قرار داد.
- مدیریت ریسک: مدل مارپیچی شامل تجزیه و تحلیل ریسک و مدیریت در هر مرحله، بهبود امنیت و شانس اجتناب از حملات و خرابی است. همچنین فرایند توسعه مکرر، مدیریت ریسک را آسان می‌کند.
- رضایت مشتری: مدل مارپیچی رضایت کاربر را بیشتر می‌کند. اگر نرم‌افزار برای کاربر طراحی شده باشد، کاربران قادر خواهند بود محصول را در هر مرحله مشاهده و ارزیابی کنند. این مورد به آن‌ها اجازه می‌دهد تا قبل از ساخت کامل محصول، نارضایتی خود را ابراز کنند یا تغییراتی ایجاد کنند و در زمان و هزینه تیم توسعه صرفه‌جویی کنند.
محدودیت‌های اسپیرال مدل؛ از هزینه بالا تا پیچیدگی
مدل حلزونی مزیت‌های ویژه و بسیار مناسبی دارد، اما مانند تمام مدل‌های توسعه نرم‌افزار محدودیت‌هایی نیز وجود دارد. در ادامه این بخش محدودیت‌های اسپیرال مدل را بررسی می‌کنیم.
- هزینه بالا: به دلیل قیمت بالا، مدل مارپیچ معمولا برای پروژه‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- وابستگی به تجزیه و تحلیل و ریسک: از آنجایی که تکمیل موفقیت‌آمیز پروژه به مدیریت موثر ریسک بستگی دارد؛ بنابراین لازم است کارکنان در ارزیابی ریسک تخصص داشته باشند.
- پیچیدگی: اسپیرال مدل نسبت به سایر گزینه‌های SDLC پیچیده‌تر است و برای اینکه در اسپیرال مدل موفق باشید، باید تمامی پروتکل‌ها را به خوبی رعایت کنید.
- مدیریت زمان پیچیده: معمولا تیم‌ها در زمان ورود به پروژه، اطلاعی از فازهای پروژه ندارند و این موضوع موجب می‌شود تا مدیریت زمان درستی صورت نگیرد؛ بنابراین همیشه خطر عقب افتادن پروژه وجود دارد.
در این مقاله از بلاگ ویستا سامانه آسا در رابطه با مدل حلزونی در توسعه نرم‌افزار صحبت کردیم و اشاره‌ای به ویژگی‌های اسپیرال مدل داشتیم. در رابطه با این مطلب هرگونه سوال یا پیشنهادی دارید، از بخش نظرات در انتهای مقاله با ما به اشتراک بگذارید.
منبع: techtarget.com
نویسنده: محمد بیک زند
