تیم محصول در فرایند طراحی و توسعه محصول، با مراحل مختلفی روبرو می‌شود. این مراحل معمولا از تحقیقات زمینه‌ای کاربر و شناخت پرسونا و مخاطبان شروع شده و با طراحی، ساخت وایرفریم، نمونه‌سازی و توسعه نهایی ادامه پیدا می‌کنند. یکی از مراحلی که به طور موازی از ابتدا تا انتهای این فرایند وجود دارد، تست کاربری است.
تست کاربری یک جنبه حیاتی از طراحی تجربه کاربری (UX) است؛ در این فرایند یک محصول یا خدمت را با کاربران نهایی تست می‌کنیم. در این مقاله بررسی خواهیم کرد که تست کاربری چیست، چرا در UX مهم است، انواع آن چیست و به چه روش‌هایی می‌توانیم محصول را از دید کاربر تست کنیم. با ما همراه باشید.
تست کاربری چیست؟
تست کاربری در تجربه کاربری، فرایند سنجش یک محصول یا خدمت با کاربران واقعی محصول است. هدف از تست کاربری، ارزیابی قابلیت استفاده یا کاربردپذیری (Usability) یک محصول و شناسایی نقاط بهبود آن است.
تست کاربری را می‌توانیم در هر مرحله‌ای از فرایند طراحی، از نمونه‌های اولیه تا مراحل نهایی و حتی روی محصول آماده انتشار انجام دهیم. تست کاربری می‌تواند به صورت حضوری یا غیرحضوری، با ناظر یا بی‌ناظر انجام شود و معمولا شامل روش‌های مختلفی مثل نظرسنجی، مصاحبه و مشاهده، پرسشنامه و … است.
اهمیت تست کاربری در تجربه کاربری
تست کاربری در تجربه کاربری (UX) به چند دلیل اهمیت دارد. این تست در بخش‌های مختلفی به کمک طراحان و توسعه‌دهندگان محصول می‌آید، برای مثال:
- سنجش محصول به کمک کاربر به طراحان کمک می‌کند تا درک بهتری از تعامل کاربران با محصول پیدا کنند. این درک برای طراحی محصولی که نیازهای کاربران را برآورده می‌کند، بسیار مهم است.
- تست کاربری به شناسایی زمینه‌های بهبود کمک می‌کند. با مشاهده تعامل کاربران با یک محصول، می‌توانید نقاط درد و بهبودهای ممکن برای محصول را شناسایی کنید.
- تست کاربری به تایید درستی تصمیمات طراحی کمک می‌کند. با آزمایش یک محصول با کاربران، می‌توانید اطمینان حاصل کنند که تصمیمات طراحی شما درست بوده و نیازهای کاربران را برآورده می‌کند.
- به کمک این تست، می‌توانید درک عمیق‌تری از کاربران هدف خود به دست آورید، از جمله اینکه چگونه هنگام تعامل با محصول یا خدمات شما رفتار می‌کنند و از محصول چه انتظاراتی دارند.
- نتایج این تست به شما این امکان را می‌دهد که محصول خود را به طور مداوم بهبود دهید، شکاف‌های موجود در بازار را پر کنید و در بازار رقابتی باقی بمانید.
بهترین زمان انجام تست کاربری
بهینه‌ترین حالت و بهترین زمان برای انجام تست کاربری، به طور منظم و در طول فرایند طراحی محصول است. البته اگر نمی‌توانید به طور مداوم تست را انجام دهید، ۳ نقطه زمانی وجود دارند که لحظات حیاتی تست کاربری هستند:
- قبل از طراحی: در این نقطه، نتیجه تست به شما کمک می‌کند تا تصمیمات و اولویت‌های طراحی را بر اساس کاربران واقعی و نیازهای او انتخاب کنید.
- قبل از توسعه و پیاده‌سازی: هنگامی که یک محصول یا ویژگی جدید را طراحی و نمونه‌سازی کردید، می‌توانید آن را تست کنید تا مشکلات عملکردی را قبل از توسعه و عرضه به مشتریان واقعی، شناسایی کنید.
- پس از راه‌اندازی: اگر بخواهید واقع‌بینانه به ماجرا نگاه کنید، طراحی هیچ‌وقت تمام نمی‌شود؛ بلکه یک فرایند تکراری و مداوم است. حتی زمانی که محصول یا ویژگی را عرضه کرده‌اید، باید به اجرای تست‌های کاربری (مانند قابلیت استفاده و قابلیت دسترسی) برای شناسایی زمینه‌های بهبود ادامه دهید.
انواع تست کاربری
بسته به اهداف شما و منابعی که دارید، تست کاربری را می‌توانید به روش‌های مختلفی انجام دهید. تست‌های کنترل شده و کنترل نشده، تست اکتشافی و … از شناخته‌شده‌ترین روش‌های تست کاربری هستند. برخی از رایج‌ترین انواع تست کاربری عبارتند از:
تست آزمایشگاهی
تست کاربری آزمایشگاهی در یک محیط کنترل شده و مشخص، مانند آزمایشگاه قابلیت استفاده (Usability) انجام می‌شود. تست آزمایشگاهی کنترل بیشتری را برای محیط آزمون فراهم می‌کند و می‌تواند نتایج دقیق‌تری ارائه دهد.
تست از راه دور
در این روش تست در محیط دلخواه کاربر و با استفاده از ابزارهایی مانند نرم‌افزار کنفرانس ویدئویی انجام می‌شود. تست از راه دور (Remote Test) راحت‌تر و مقرون به صرفه‌تر از تست آزمایشگاهی است.
تست کنترل نشده
در روش کنترل نشده (تعدیل نشده)، تست بدون حضور ناظر و کنترل‌کننده برگزار می‌شود. تست تعدیل نشده می‌تواند مقرون به صرفه‌تر از تست تعدیل شده باشد، اما ممکن است بینش و اطلاعاتی که ارائه می‌دهد جزئی و ناقص باشد.
تست کنترل شده
این روش شامل انجام تست با حضور ناظم است. آزمایش کنترل شده می‌تواند بینش بیشتری در مورد رفتار کاربر ارائه دهد، اما معمولا گران‌تر از آزمایش کنترل نشده است.
تست اکتشافی
تست اکتشافی قبل از تصمیم‌گیری در مورد طراحی انجام می‌شود. با استفاده از نتایج این تست می‌توانید مشکلات را بررسی و ویژگی‌های لازم برای رفع نیاز کاربران را شناسایی کنید.
در این روش، شرکت‌کنندگان با محصولات مختلف (حتی محصولات رقبا) تعامل دارند و با ارائه بازخورد درباره محصولات، دید خوبی از شکاف‌ها و نقاط قوت و ضعف محصولتان ارائه می‌دهند.
متدهای رایج تست کاربری
چندین روش تست کاربری وجود دارد که می‌توانید برای بررسی محصول خود از یک یا ترکیبی از آن‌ها استفاده کنید. برخی از محبوب‌‌ترین روش‌های تست کاربری عبارتند از:
- تست قابلیت استفاده (Usability Testing): در این روش کاربران را در هنگام کار با محصول مورد بررسی قرار می‌دهیم تا راحتی آن‌ها در زمان استفاده از محصول را بسنجیم.
- تست A/B: این تست شامل آزمایش دو نسخه از یک محصول است تا ببینیم کدام یک از آن‌ها بهتر عمل می‌کند. از تست A/B می‌توانیم برای تست عناصر مختلف طراحی مانند رنگ، طرح و کپی استفاده کنیم.
- مرتب‌سازی کارت (Card Sorting): از کارت سورتینگ می‌توانیم برای مشخص کردن دسته‌بندی محتوایی و منوها استفاده کنیم. به عبارتی با کمک این روش می‌توانیم معماری اطلاعات محصول را به دست بیاوریم.
- نظرسنجی و مصاحبه: این نوع تست شامل درخواست از کاربران برای پاسخ به سوالات مربوط به تجربه خود با یک محصول است. از نظرسنجی و مصاحبه می‌توانیم برای جمع‌آوری بازخورد در مورد جنبه‌های خاص یک محصول استفاده کنیم. معمولا می‌توانیم به صورت حضوری، تلفنی یا آنلاین این فرایند را پیش ببریم.
- تست درخت: در این روش، سختی یا راحتی پیدا کردن محتوا در محصول را می‌سنجیم. به کمک نتیجه این تست، می‌توانیم عملکرد ناوبری خود را بسنجیم.
- تست کلیک: این روش شامل آزمایش اثربخشی عناصر قابل کلیک یک محصول است. از تست کلیک می‌توانیم برای آزمایش اثربخشی دکمه‌ها، لینک‌ها و سایر عناصر قابل کلیک یک محصول استفاده کنیم.
- نقشه حرارتی (Heat map): این روش شامل ردیابی تعاملات کاربر با یک محصول و تجسم نتایج این تعاملات است. از نقشه‌برداری حرارتی می‌توانیم برای شناسایی نقاطی از محصول استفاده کنیم که کاربران بیشترین تعامل را با آن‌ها دارند.
- ردیابی چشم (Eye Tracking): در روش ردیابی چشم، حرکات چشم کاربر را در هنگام تعامل با یک محصول بررسی می‌کنیم. ردیابی چشم می‌تواند برای شناسایی مناطقی از محصول که بیشترین توجه کاربران را به خود جلب می کند، استفاده شود.
چه افرادی در تست کاربری مشارکت دارند؟
در یک جلسه تست کاربری، به طور معمول افراد و عناصری دخیل هستند که می‌توانند نتیجه تست را مشخص کنند. در حالت با ناظر، شرکت‌کننده(ها) و ناظر(ها) به همراه سناریو تست، عناصر اصلی فرایند سنجش را تشکیل می‌دهند. اما در روش بدون ناظر، سناریو و محصول به کاربر داده می‌شوند تا با محصول کار کند و بازخورد خود را ثبت کند. معمولا در این روش حرکات و رفتار کاربر ضبط و در زمان تحلیل مجددا بررسی می‌شوند.
مراحل اجرای تست کاربری
فرایند تست کاربری معمولا از چند مرحله تشکیل می‌شود که ترتیب رعایت آن‌ها، نقش پررنگی در درستی نتیجه تست دارد. این مراحل عبارتند از:
۱. تعیین هدف
اولین قدم، تعیین هدفی است که با اجرای آزمون در پی رسیدن به آن هستید. برای تعیین اهداف باید بدانید که از کاربر چه انتظاری دارید و سپس این اهداف را به صورت کاملا شفاف و واضح بنویسید. این اهداف در انتها به ارزیابی نتیجه تست شما کمک می‌کنند.
۲. انتخاب روش
با توجه به اهداف خود روش تست را انتخاب کنید. اینکه تست شما با ناظر باشد یا بدون ناظر، حضوری باشد یا از راه دور و …، همگی به نیازمندی‌های شما بستگی دارد.
۳. انتخاب شرکت‌کننده‌ها
بهتر است شرکت‌کنندگانی که انتخاب می‌کنید، مطابق یا نزدیک به پرسونا و بخش‌بندی کاربران شما باشند. در این حالت احتمالا می‌توانید ارزیابی بهتری از محصول داشته باشید؛ چرا که افراد انتخابی به کاربران نهایی شما نزدیک‌ترند.
۴. انتخاب مکان تست
اگر روش تست شما حضوری است، ترجیحا محیطی کنترل شده فراهم کنید که بتوانید عوامل مختلف را در آن اندازه بگیرید. اگر روش تست ریموت است و برای انجام تست شرایط خاصی نیاز است، بهتر است این شرایط را به کاربر اعلام کنید.
همچنین می‌توانید از کاربر بخواهید که قبل و بعد از شروع تست، شرایط محیطی خود را توصیف کند.
۵. تعریف موفقیت و شکست
تعریف خود را از موفقیت و شکست در تست مشخص کنید. چه نتیجه‌ای برای شما به منزله موفقیت در تست است؟ با داشتن کدام اطلاعات تست خود را موفق و با نرسیدن به چه اطلاعاتی تست را شکست‌خورده می‌بینید؟ برای رسیدن به نتیجه بهینه، باید ابتدا این عوامل را مشخص کنید.
۶. اجرای تست
بعد از فراهم کردن پیش‌نیازهایی که در مراحل قبلی به آن‌ها اشاره کردیم، نوبت به اجرای تست می‌رسد. در هنگام اجرای تست شرایط را کنترل کنید و از نوشتن گزارش و شرح‌حال غافل نشوید.
۷. مستندسازی داده‌ها
مشاهدات خود را از آزمون به طور دقیق ثبت کنید. اگر رفتار یا عملکرد خاصی را دیدید، یادداشت کنید و بینشی را که از کاربر دریافت کرده‌اید، مستند کنید. در نهایت بازخوردهای کاربران را هم به صورت کتبی بنویسید تا قابل استناد باشند.
۸. تجزیه و تحلیل نتایج
با استفاده از داده و اطلاعات به دست آمده از مشاهدات و نتایج تست، شروع به تجزیه و تحلیل کنید و به بینش برسید. برای بررسی بهتر اطلاعات کمی یا کیفی، از نمودارها و جداول استفاده کنید. استفاده از ابزارهای تحلیل و تجسم داده هم می‌توانند به شما در این مسیر کمک کنند.
در نهایت می‌توانید نتایج خود را به صورت یک گزارش منتشر کنید تا تیم‌های مختلف از این اطلاعات برای بهبود محصول استفاده کنند.
سخن پایانی
تست کاربری یک فرایند حیاتی در طراحی تجربه کاربری است. این تست به طراحان محصول و توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا تعاملات کاربران با محصول را درک و زمینه‌های بهبود را شناسایی کنند. به کمک تست محصول با کاربران، طراحان می‌توانند مطمئن شوند که تصمیمات طراحی آن‌ها درست بوده و نیازهای کاربران را برآورده می‌کند. در این مقاله تلاش کردیم تا مفهوم تست کاربری در تجربه کاربری را از جنبه‌های مختلف بررسی کنیم. فراموش نکنید که برای رسیدن به نتایج بهینه، بهتر است از این تست و تست‌های دیگر در زمان طراحی و توسعه محصول استفاده کنید.
دیدگاهتان را بنویسید