انواع روش‌های تولید نرم‌افزار سفارشی

‌بسیاری از سازمان‌ها برای اینکه بتوانند به اهداف درون سازمانی برسند یا طبق استراتژی‌های سازمانی پیش بروند، به نرم‌افزار سفارشی احتیاج دارند. تولید نرم‌افزار سفارشی که به آن Bespoke Software یا Custom Software گفته می‌شود در کسب‌وکارهای بزرگ و کوچک متداول است و چالش‌های زیادی هم دارد. تولید سفارشی نرم‌افزار تضمین می‌کند که سازمان طبق جریان‌های کاری پیش می‌رود و به نتیجه دلخواهش می‌رسد. به‌علاوه، با این کار بهره‌روی و تاثیرگذاری سازمان افزایش پیدا می‌کند. اما روش‌های تولید نرم‌افزار سفارشی چیست؟‌ در این مقاله به این سؤال پاسخ می‌دهیم و ویژگی‌های هر روش را توضیح می‌دهیم.

توسعه نرم‌افزار به روش Big Bang

روش Big Bang یکی از ساده‌ترین روش‌های ساخت Customized Software است و زمانی استفاده می‌شود که مشتری اطلاعات خاصی از نحوه شکل‌گیری پروژه و نیازمندی‌ها ندارد. مدل اجرای روش Big Bang ساده است و با توجه به منابع تنظیم می‌شود. بنابراین، اگر می‌خواهید از روش Big Bang استفاده کنید، باید ملزومات و منابع را قبل از اجرای پروژه جمع‌آوری کنید و ویژگی‌های لازم را یادداشت کنید.

برخلاف رویکردهای Incremental یا افزایشی، روش بیگ بنگ یک فاز توسعه مستقل دارد و مراحل توسعه مثل کدنویسی، تست و اجرا در یک فاز انجام می‌شوند. با این حال، ریسک اجرای روش Big Bang بالاست، چون بازخورد و ارزیابی اولیه وجود ندارد. اگر محصول نهایی اشکال یا نقصی داشته باشد، اشتباهات بعد از تکمیل نهایی پروژه مشخص می‌شوند.

ساخت نرم‌افزار به روش نمونه اولیه یا Prototype Methodology

در این روش تیم توسعه نمونه اولیه می‌سازند و آن را به مشتری نشان می‌دهند. در این مرحله، سازمان بازخورد می‌دهند و نمونه براساس بازخوردهای مشتری تغییر می‌کند. روش Prototype براساس ارزیابی مرحله‌‌ای و نیازهای سازمان جلو می‌رود و ایرادهای فرایند را کم می‌کند. اما از طرف دیگر، هزینه اجرایی روش نمونه اولیه بالاست و به بودجه قابل توجهی احتیاج دارد.

ساخت Bespoke Software با روش آبشاری یا Waterfall

یکی از قدیمی‌ترین روش‌های تولید نرم‌افزار سفارشی، روش Waterfall است و الگوی مشخصی دارد. طبق این الگوی مشخص، software development مرحله به مرحله جلو می‌رود و تا زمانی که مرحله‌ای از کار تمام نشود، مرحله جدید شروع نمی‌شود. با اجرای روش آبشاری، توسعه نرم‌افزار به شکل منظمی انجام می‌شود و پیگیری کارها هم آسان‌تر است.

در روش آبشاری، شکل و اندازه پروژه مهم نیست، فقط جریان پی در پی پروژه باید حفظ شود.

برنامه‌ریزی دقیق، زمان‌بندی مشخص و پیش‌بینی مراحل آینده از ویژگی‌های روش آبشاری هستند. اما درباره خطرات روش Waterfall باید بگوییم که ممکن است بعضی از مشکلات در پروژه غیرقابل‌پیش‌بینی باشند. بنابراین، احتمال شکست کل پروژه وجود دارد. به‌علاوه، در روش Waterfall، برگشت به فاز قبلی و مدیریت تغییرات در نیازمندی‌ها تعریف نشده است.

توسعه نرم‌افزار سفارشی به روش چابک یا Agile

روش چابک مشهورترین روش تولید نرم‌افزار است و بسیاری از شرکت‌های Software Development و سازمان‌های تخصصی هم از این روش استفاده می‌کنند. اگر سازمان شما به اعمال تغییرات در زمان پروژه و ارتباط بین اعضای تیم اهمیت زیادی می‌دهد، روش Agile برایتان مناسب است. در این روش، مراحل توسعه نرم‌افزار به قسمت‌های کوچکی به نام تکرار تقسیم می‌شود و احتمال وقوع بحران تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند.

هر کدام از وظایف در روش Agile حدود ۱ تا ۴ هفته می‌کشد و همزمان با پیشرفت پروژه، تست‌های مختلف هم انجام می‌شود. به‌علاوه، برای اینکه بتوانید روش چابک را اجرا کنید، باید انعطاف‌پذیر باشید و سرعت بالایی داشته باشید. در مدل چابک، هر کدام از قسمت‌های پروژه به روش منحصربه‌فردی انجام می‌شوند. نکته مهم این است که اگر بازه زمانی محدودی دارید یا برنامه‌نویس‌های شما تخصصی در روش چابک ندارند، این روش برای سازمان شما مناسب نیست. اما در صورتی‌که سرعت و ارتباط درون‌سازمانی برای شما مهم است، می‌توانید Agile را در سازمان اجرا کنید.

توسعه نرم‌افزار به روش اسکرام

در روش اسکرام مراحل اجرای پروژه به ماژول‌های کوچک‌تر تقسیم می‌شوند و راهکارهای مشخص هر مرحله تعیین می‌شود؛ اما در روش اسکرام، شما و اعضای تیم باید در جلسه‌های منظم هفتگی شرکت کنید و تغییرات سریع پروژه را گزارش کنید. چرخه بازخورد در روش اسکرام سریع است و پروژه طبق برنامه پیشرفت می‌کند. بنابراین، اگر می‌خواهید پروژه ساخت نرم‌افزار کمترین ریسک را داشته باشد، روش اسکرام را پیاده‌سازی کنید.

برای اجرای این روش به مالک محصول، اسکرام مستر و تیم توسعه احتیاج دارید و باید بک لاگ اسپرینت و بک لاگ محصول را تعریف کنید. اسپرینت، جلسه‌های اسپرینت، جلسه‌های روزانه و بازبینی اسپرینت از ویژگی‌های اسکرام هستند و مشارکت عمیقی بین مالک محصول، تیم توسعه و اسکرام مستر وجود دارد.

توسعه نرم‌افزار سفارشی به روش اقدام سریع (Rapid Action Development Methodology)

در این روش سرعت انجام پروژه و کامل کردن آن اولویت بالایی دارد و سازمان می‌خواهد هر چه سریع‌تر به محصول نهایی برسد. برای اینکه بتوانید با استفاده از روش Rapid Action نرم‌افزار بسازید، باید روش نمونه اولیه و چابک را ترکیب کنید و به الگوها و طرح‌های سریع برسید. با این کار پروژه در کوتاه‌ترین زمان ممکن به نتیجه می‌رسد.

نکته مهم در این روش، تست مرحله‌ای است. با اجرای تست مرحله‌ای، خطاها رفع می شوند و سرعت پروژه هم افزایش پیدا می‌کند. یکی دیگر از ویژگی‌های Rapid Action تمرکز زیاد روی مشارکت کاربر نهایی یا End User است. نمونه اولیه با توجه به بازخورد کاربر شکل می‌گیرد و تیم توسعه مطمئن می‌شود که محصول نهایی منطبق با نیازهای کاربر است. اگر نیازهای پروژه سازمان مشخص است و زمان‌بندی هم تعریف شده است، می‌توانید روش اقدام سریع را اجرا کنید.

روش سامانه‌های پویا

روش‌های سامانه‌های پویا چارچوب زمانی مشخص و بودجه ثابتی دارد. در این روش، کاربر به طور مداوم با نرم‌افزار در تعامل است و بازخورد می‌دهد. برای اجرای روش سامانه‌های پویا باید از روش توسعه چابک هم استفاده کنید و پروژه را به الگوهای تکراری تقسیم کنید. در مرحله بعد، باید هر کدام از الگوها را با روش‌ها و رویکردهای مشخصی انجام دهید. با این حال برای اجرای روش سامانه‌های پویا باید هزینه آن را در نظر بگیرید. معمولا استفاده از این روش به بودجه و زمان زیادی نیاز دارد، بنابراین برای پروژه‌های طولانی‌مدت مناسب است.

روش برنامه مشترک

اگر گروه توسعه نرم‌افزار به طور مداوم با هم در ارتباط هستند، می‌توانید از روش برنامه مشترک استفاده کنید. اجرای این روش به کارگاه‌های آموزشی متعدد و حضور یک هیئت متخصص احتیاج دارد. با این کار، جنبه‌های مختلف پروژه درک می‌شود و خطاهای شناختی نیازها و طراحی در مراحل اولیه از بین می‌روند.

درک مشترک، برنامه‌ریزی مشارکتی، شفافیت و ارتباطات، تعهد، چشم‌انداز مشترک، مسئولیت‌پذیری و بازخورد منظم از ویژگی‌های Shared Plan method هستند. اگر به یادگیری تیم و ارتباطات بین تیمی اهمیت می‌دهید، می‌توانید روش برنامه مشترک را اجرا کنید. با این کار، هر کدام از اعضای تیم از پیشرفت پروژه، چالش‌ها و تغییرها مطلع می‌شوند و می‌توانند آگاهانه تصمیم بگیرند.

مدل مارپیچی

یکی از روش‌های تولید نرم‌افزار سفارشی، روش مارپیچی است. در مدل مارپیچی، از یک مرحله شروع می‌کنید و به صورت مارپیچی بقیه مراحل را اجرا می‌کنید. توسعه منظم و خطی، کاهش خطرها و دریافت بازخوردهای منظم و ساختاریافته بودن پروژه از ویژگی‌های مدل مارپیچی هستند. اگر پروژه شما پیچیده است و زمان زیادی دارید، مدل مارپیچی برای شما مناسب است.

توسعه نرم‌افزار سفارشی با روش ویژگی محور

در این روش، توسعه‌دهندگان براساس ویژگی‌های نرم‌افزار و بازخورد کاربر جلو می‌روند و بعد از دریافت بازخوردهای کاربران، ماژول‌ها یا ویژگی‌های جدید به سامانه اضافه می‌کنند. روش ویژگی محور بهره‌وری و اثربخشی زیادی دارد و برای پروژه‌های با ابعاد بالا استفاده می‌شود. به‌علاوه، فرایند عملیاتی در این روش از قبل تعریف شده است.

سخن آخر

در این مقاله، انواع روش‌های تولید نرم‌افزار سفارشی را توضیح دادیم و ویژگی‌های آن‌ها را بیان کردیم. برای تولید یک Software اختصاصی، باید زمان و بودجه، تیم و اهداف پروژه را مشخص کنید و براساس ماهیت پروژه، ابعاد و ساختار سازمانی، بهترین روش توسعه را انتخاب کنید. با توجه به ویژگی‌های روش‌های طراحی نرم‌افزار و شرایط سازمان‌های ایرانی، می‌توان گفت که روش‌های چابک و اسکرام از موثرترین روش‌های طراحی نرم‌افزار سفارشی هستند. توصیه ما این است که قبل از نهایی کردن روش، مزیت‌ها، معایب و جوانب هر کدام از متدها را بررسی کنید و تصمیم بگیرید.

منابع:

www.tazarv.com | nadinsoft.com  | www.sigmadatasys.com

نویسنده: تیم مارکتینگ آسا